Fiziologiyasi va gigiyenasi

Funksiyalarning  kortikallanishi  haqida  tushuncha.  Uzoq 
vaqtlar  davomida katta yarim sharlarning  organizmga  ta'siri.  ularni 
eksterpasiya  qilish.  y a ’ni  bosh  miya varimsharlarini  yoki  p o ‘stloq- 
ni  jarrohlik  yo'li  bilan  olib  tashlash  tajribalarida  o'rganilgan.  Bu 
tajribalar shuni  ko'rsatdiki.  havvon organizmi  qanehalik murakkab 
tuzilgan  b o is a ,  ushbu  operatsiya shunchalik o g 'ir kechadi.  Yarim- 
sharlari  olib  tashlangan  qushlar  mustaqil  ravishda  o 'ch a  oladi,  to­
vush va yorug'likka reaksiva qiladi, lekin ovqat topib yeya olmaydi.
Bu  operatsiyalarni  sut  emizuvchilar ju d a  o g ‘ir  kechiradi.  Katta 
yarimsharlari  p o 'stlo g 'i  olib  tashlangan  itlar mustaqil  harakatlana­
di,  lekin  harakatlarida  aniqlik y o ‘qoladi,  to ‘siqlardan  o4aolm aydi, 
egasini tanimaydi.  laqabini  aytib  chaqirsa reaksiya qilmaydi.  Bun­
day itlarni  o g ‘ziga ovqat solib oziqlantiriladi va suv solib  ichiriladi.
Bunday  operatsiyalarni  maymunlar  ham  ju d a  o g ‘ir  kechiradi 
va  juda  tez  halok  boMadi.  Barcha  orttirilgan  shaxsiy  reaksiyalar 
yo'qoladi.  erkin  harakatlar kuzatilmaydi.  Katta yarim sharlar  po'st- 
log'i olib tashlangan maymunlar jud a k o ‘p vaqtlarini uyqu holatida 
o ‘tkazadi.
Odamlarda  bosh  miya  katta  yarimsharlari  po‘stlog4siz  tu g ‘il- 
gan  bolalar  holatlari  m a’lum  -   bular  anensefallardir.  Ular.  odatda. 
bir  necha  kun  vashaydilar.  Bundan  tashqari,  anensefallarni  3  yil-u 
9 oy yashagan  holatlari  ham  kuzatilgan.  Ular o'lganidan keyin,  pa- 
talogo-anatomik  tekshirishlarni  k o ‘rsatishicha  katta  yarimsharlar 
b o ‘lmay,  balki  uning  o'rnida  2  ta  pufak  b o ’lgan.  Hayotining  birin­
chi  yilida  bu  bola  doirno  uxlagan,  nur  va  tovush  ta ’sirlariga  reak­
siya  qilmagan,  umuman,  hayotida  ayrim  tu g ’ma  reaksiyalar  na­
moyon bo‘lgan boMsada. gapirishni, yurishni  bilmagan, ota-onasini 
tanimagan. Ona ko‘kragi surg'ichini yoki surgMchlar og'ziga solin- 
ganida  emgan,  yutgan  va  h.  k.
Bosh  miya  katta  yarimsharlari  olib  tashlangan  hayvonlar  va 
anensefallar  ustida  olib  borilgan  kuzatishlarni  ko'rsatishicha,  filo- 
genez jaravonida,  y a ’ni  organizm  hayotida  markaziy  asab  tizimi-
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

ning  oliy  bo'lim larining  murakkab  reaksiyalari  katta  yarim sharlar 
p o 'stlo g 'ig a  bo'ysunishi.  va'ni