Fiziologiyasi va gigiyenasi



Download 12,82 Mb.
Pdf ko'rish
bet332/390
Sana31.12.2021
Hajmi12,82 Mb.
#245684
1   ...   328   329   330   331   332   333   334   335   ...   390
Bog'liq
Yosh fiziologiyasi va gigiyenasi (Z.Rajamurodov va b.) (4)

Ichaklarda ovqat hazmi. M e'da ichidagi massa. kislotali m e'da 
shirasiga to'yingan  oziqa  atalasi  shaklida  qisman  hazm langan  hol-
www.ziyouz.com kutubxonasi


da m e'da muskullarining harakati  bilan uning chiqish q is m ig a -p i- 
lorik bo'lim ga keladi va porsiya-porsiya  boMib  m e’dadan  ingichka 
ichaklarning boshlang‘ich q is m i - o 'n  ikki  barmoqli ichakka o ‘tadi. 
0 ‘n  ikki  barmoqli  ichakning  icbiga jigarning  umumiy  o ‘t y o 'li  va 
m e’daosti  bezining  shira y o ‘llari ochiladi.
O 'n   ikki  barmoqli  ichakda  m e’da  osti  bezi  shirasi,  o 4   suyuqli- 
gi  va  ichak  shiralari  ta'sirida  oziqa  atalasining  ancha jadal  hazm- 
lanishi  kechadi.  Bu  shiralar  ta ’siri  ostida  oqsillar,  y o g la r   va  ug- 
levodlarning surilishi va organizm tom onidan o ‘zlashtirilishi mum- 
kin  b o ig a n   darajada  hazmlanadi.
Toza m e'daosti bezi  shirasi -  rangsiz, tiniq,  ishqoriy muhitga ega 
suyuqlik  bo'lib,  tarkibida  oqsillarni  aminokislotalargacha  parcha- 
lovchi  tripsin  fermenti  saqlanadi;  tripsin  bez  hujayralari  tomonidan 
nofaol  holatda ishiab chiqiladi va ichaklar shiralari fermentlari bilan 
faollashadi:  shira tarkibida saqlanuvchi  lipaza fermenti o ‘t suyuqligi 
ta ’sirida  faollashadi  va  yog‘larga  ta ’sir  qilib,  uni  glitserin  va  yog1 
kislotalariga  aylantiradi;  amilaza  va  maltaza  fermentlari  murakkab 
uglevodlarni  glukozalar  tipidagi  monosaxaridlargacha  parchalaydi. 
M e'daosti  bezi  shirasi  qabul  qilingan  ovqatlarning  tarkibi  va xusu- 
siyatlariga  bog'liq  holda  6-14  soat davomida  ajraladi.
O 'n  ikki  barmoqli  ichakka jigarning  hujayralaridan  ajraladigan
o 4   suyuqligi  ham  tushadi.  0 4   suyuqligining  tarkibida  oziq  mod- 
dalarni  parchalashda  ishtirok  etuvchi  fermentlar  bo'lm asa  ham, 
ovqat  hazmida  uning  roli  ju da  katta.  Birinchidan,  m e'daosti  bezi 
hujayralaridan  ishiab  chiqiladigan  lipaza  fermentini  faol  holatga 
o'tkazadi;  ikkinchidan,  o ‘t  yog'larni  mayda  tomchilarga  aylan- 
tirib  emulsiyalaydi  (emulsiyalangan  yogMar  yengil  hazmlanadi); 
uchinchidan,  o 't  suyuqligi  ingichka  ichaklarda  so'rilish  jarayoniga 
faol  ta'sir  ko'rsatadi;  to'rtinchidan,  m e’daosti  bezidan  shira  ajra- 
lishinl  tezlashishini  ta ’minlaydi.
0 ‘n  ikki  barmoqli  ichakdagi  hazm  jarayonlari  ingichka 
ichaklarning  och  ichak  qismida,  och  ichak  esa yonbosh  ichak  qis- 
mida  ham  davom  etadi.  Voyaga  yetgan  odamlarda  och  ichakning 
uzunligi  5-6  m  ni  tashkil  etadi,  och  ichakning  ichki qismi -  shilliq 
ju d a  ko'plab  o ;simtalarga  yoki  so‘rg4chlarga  ega  (voyaga  yetgan
www.ziyouz.com kutubxonasi


odam larda  4  rnln  ga  yaqin).  S o'rg 'ichlar  ingichka  ichaklar  yuza- 
sini  keskin  kattalashtirib  yuboradi,  bu  esa,  o 'z   navbatida,  to ‘yimli 
m oddalam ing  so'rilish jarayonini  bajarilishi  uchun  muhirn  ahami- 
yatga  ega.  Ichaklar shirasi  tarkibida 20  dan  ortiq  fermentlar borligi 
aniqlangan va ularning barchasi  oziq  moddalarning parchalanishini 
tezlashtirish  xususiyatiga  ega.
Ingichka  ichaklarning  devorlarida  uzunasiga  va  aylanasiga joy- 
lashgan  muskullar  bo'lib.  ularning  qisqarishi  m ayatniksimon  va 
peristaltik  harakatlarni  keltirib  chiqaradi,  bu  esa,  o ‘z  navbatida, 
ximus bilan hazm  shiralarining aralashishini  yaxshilaydi  va ingich­
ka  ichaklar  ichidagi  massalarni  y o 'g 'o n   ichaklar tomon  harakatla- 
nishini  ta'm in etadi.  Y o'g'on ichaklarning uzunligi  1,5-2 m ni tash- 
kil  etadi  va bu  ichaklarning  eng  keng  qismidir.  Y o'g'on  ichaklarda 
chuvalchangsim on  o'sim tasi  bilan  (apendiks)  k o 'r  ichak,  chambar 
va  to 'g 'ri  ichaklar  farqlanadi.
Y o'g'on  ichaklarda  oziqalarning  fermentativ  qayta  ishlanishi 
deyarli bajarilmaydi.  Bu yerda suv juda jadal  so'riladi, buning nati- 
jasida  uning  oxirgi  bo'lim larida  najas  shakllanadi  va  organizmdan 
chiqariladi.  Y o'g 'o n  ichaklarda  juda  ko'plab  turdagi  bakteriyalar 
yashavdi.  Ulardan  biri  o'sim liklar kletchatkasini  parchalaydi.  bun- 
da odamlarning hazm shiralarida kletchatkani hazmlovchi  ferm ent­
lar  yo'q.
Y o'g 'o n   ichaklarda  bakteriyalar  yordamida 

Download 12,82 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   328   329   330   331   332   333   334   335   ...   390




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish