Fiziologiyasi va gigiyenasi



Download 8,61 Mb.
Pdf ko'rish
bet64/252
Sana29.04.2022
Hajmi8,61 Mb.
#594382
1   ...   60   61   62   63   64   65   66   67   ...   252
Bog'liq
Yosh fiziologiyasi va gigiyenasi (Z.Rajamurodov va b.)-857

p o ‘stloqning may-
donlari
deb yuritiladi.
Bosh miya varim sharlarining oq moddasi. 
Katta varim- 
sharlarning oq moddasi qadoqli tanalar ustida po'stloq ostida jo y ­
lashgan. Oq modda tarkibida assotsiativ. komitsural va proyeksion 
tolalar farqlanadi.
Assotsiativ tolalar bitta yarim sharning o ’zidagi turli qismlarni 
o'zaro b o g iayd i. Ayrim chigalliklarni va bir-biriga vaqin may- 
donlarni kalta assotsiativ tolalar b o g iay d i. Uzun tolalar esa bitta 
yarim shardagi turli bo'laklarning chigallarini b o g iay d i.
Komissural tolalar - har ikkala yarim sharning o 'xshash qism- 
larini b o g iay d i. Ularning katta qismi qadoqli tanalar orqali o'tadi.
Proyeksion tolalar - yarim shar chegarasidan chiqadi. Ular yu- 
qoriga koiarilu v ch i va pastga tushuvchi yo'llar tarkibiga kiradi va
www.ziyouz.com kutubxonasi


ular b o ‘ylab po'stloqning markaziy asab tizim ining quyi bo’limlari 
bilan bogManishini ta ’min etadi.
Funksiyalarning kortikallanishi haqida tushuncha. 
Uzoq 
vaqtlar davomida katta yarim sharlarning organizmga ta'siri. ularni 
eksterpasiya qilish. y a ’ni bosh miya varimsharlarini yoki p o ‘stloq- 
ni jarrohlik yo'li bilan olib tashlash tajribalarida o'rganilgan. Bu 
tajribalar shuni ko'rsatdiki. havvon organizmi qanehalik murakkab 
tuzilgan b o is a , ushbu operatsiya shunchalik o g 'ir kechadi. Yarim- 
sharlari olib tashlangan qushlar mustaqil ravishda o 'ch a oladi, to­
vush va yorug'likka reaksiva qiladi, lekin ovqat topib yeya olmaydi.
Bu operatsiyalarni sut emizuvchilar ju d a o g ‘ir kechiradi. Katta 
yarimsharlari p o 'stlo g 'i olib tashlangan itlar mustaqil harakatlana­
di, lekin harakatlarida aniqlik y o ‘qoladi, to ‘siqlardan o4aolm aydi, 
egasini tanimaydi. laqabini aytib chaqirsa reaksiya qilmaydi. Bun­
day itlarni o g ‘ziga ovqat solib oziqlantiriladi va suv solib ichiriladi.
Bunday operatsiyalarni maymunlar ham ju d a o g ‘ir kechiradi 
va juda tez halok boMadi. Barcha orttirilgan shaxsiy reaksiyalar 
yo'qoladi. erkin harakatlar kuzatilmaydi. Katta yarim sharlar po'st- 
log'i olib tashlangan maymunlar jud a k o ‘p vaqtlarini uyqu holatida 
o ‘tkazadi.
Odamlarda bosh miya katta yarimsharlari po‘stlog4siz tu g ‘il- 
gan bolalar holatlari m a’lum - bular anensefallardir. Ular. odatda. 
bir necha kun vashaydilar. Bundan tashqari, anensefallarni 3 yil-u 
9 oy yashagan holatlari ham kuzatilgan. Ular o'lganidan keyin, pa- 
talogo-anatomik tekshirishlarni k o ‘rsatishicha katta yarimsharlar 
b o ‘lmay, balki uning o'rnida 2 ta pufak b o ’lgan. Hayotining birin­
chi yilida bu bola doirno uxlagan, nur va tovush ta ’sirlariga reak­
siya qilmagan, umuman, hayotida ayrim tu g ’ma reaksiyalar na­
moyon bo‘lgan boMsada. gapirishni, yurishni bilmagan, ota-onasini 
tanimagan. Ona ko‘kragi surg'ichini yoki surgMchlar og'ziga solin- 
ganida emgan, yutgan va h. k.
Bosh miya katta yarimsharlari olib tashlangan hayvonlar va 
anensefallar ustida olib borilgan kuzatishlarni ko'rsatishicha, filo- 
genez jaravonida, y a ’ni organizm hayotida markaziy asab tizimi-
www.ziyouz.com kutubxonasi


ning oliy bo'lim larining murakkab reaksiyalari katta yarim sharlar 
p o 'stlo g 'ig a bo'ysunishi. va'ni 

Download 8,61 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   60   61   62   63   64   65   66   67   ...   252




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish