Fiziologiyasi va gigiyenasi



Download 8,61 Mb.
Pdf ko'rish
bet216/252
Sana29.04.2022
Hajmi8,61 Mb.
#594382
1   ...   212   213   214   215   216   217   218   219   ...   252
Bog'liq
Yosh fiziologiyasi va gigiyenasi (Z.Rajamurodov va b.)-857

Ichaklarda ovqat hazmi. 
M e'da ichidagi massa. kislotali m e'da 
shirasiga to'yingan oziqa atalasi shaklida qisman hazm langan hol-
www.ziyouz.com kutubxonasi


da m e'da muskullarining harakati bilan uning chiqish q is m ig a -p i- 
lorik bo'lim ga keladi va porsiya-porsiya boMib m e’dadan ingichka 
ichaklarning boshlang‘ich q is m i - o 'n ikki barmoqli ichakka o ‘tadi. 
0 ‘n ikki barmoqli ichakning icbiga jigarning umumiy o ‘t y o 'li va 
m e’daosti bezining shira y o ‘llari ochiladi.
O 'n ikki barmoqli ichakda m e’da osti bezi shirasi, o 4 suyuqli- 
gi va ichak shiralari ta'sirida oziqa atalasining ancha jadal hazm- 
lanishi kechadi. Bu shiralar ta ’siri ostida oqsillar, y o g la r va ug- 
levodlarning surilishi va organizm tom onidan o ‘zlashtirilishi mum- 
kin b o ig a n darajada hazmlanadi.
Toza m e'daosti bezi shirasi - rangsiz, tiniq, ishqoriy muhitga ega 
suyuqlik bo'lib, tarkibida oqsillarni aminokislotalargacha parcha- 
lovchi tripsin fermenti saqlanadi; tripsin bez hujayralari tomonidan 
nofaol holatda ishiab chiqiladi va ichaklar shiralari fermentlari bilan 
faollashadi: shira tarkibida saqlanuvchi lipaza fermenti o ‘t suyuqligi 
ta ’sirida faollashadi va yog‘larga ta ’sir qilib, uni glitserin va yog1 
kislotalariga aylantiradi; amilaza va maltaza fermentlari murakkab 
uglevodlarni glukozalar tipidagi monosaxaridlargacha parchalaydi. 
M e'daosti bezi shirasi qabul qilingan ovqatlarning tarkibi va xusu- 
siyatlariga bog'liq holda 6-14 soat davomida ajraladi.
O 'n ikki barmoqli ichakka jigarning hujayralaridan ajraladigan
o 4 suyuqligi ham tushadi. 0 4 suyuqligining tarkibida oziq mod- 
dalarni parchalashda ishtirok etuvchi fermentlar bo'lm asa ham, 
ovqat hazmida uning roli ju da katta. Birinchidan, m e'daosti bezi 
hujayralaridan ishiab chiqiladigan lipaza fermentini faol holatga 
o'tkazadi; ikkinchidan, o ‘t yog'larni mayda tomchilarga aylan- 
tirib emulsiyalaydi (emulsiyalangan yogMar yengil hazmlanadi); 
uchinchidan, o 't suyuqligi ingichka ichaklarda so'rilish jarayoniga 
faol ta'sir ko'rsatadi; to'rtinchidan, m e’daosti bezidan shira ajra- 
lishinl tezlashishini ta ’minlaydi.
0 ‘n ikki barmoqli ichakdagi hazm jarayonlari ingichka 
ichaklarning och ichak qismida, och ichak esa yonbosh ichak qis- 
mida ham davom etadi. Voyaga yetgan odamlarda och ichakning 
uzunligi 5-6 m ni tashkil etadi, och ichakning ichki qismi - shilliq 
ju d a ko'plab o ;simtalarga yoki so‘rg4chlarga ega (voyaga yetgan
www.ziyouz.com kutubxonasi


odam larda 4 rnln ga yaqin). S o'rg 'ichlar ingichka ichaklar yuza- 
sini keskin kattalashtirib yuboradi, bu esa, o 'z navbatida, to ‘yimli 
m oddalam ing so'rilish jarayonini bajarilishi uchun muhirn ahami- 
yatga ega. Ichaklar shirasi tarkibida 20 dan ortiq fermentlar borligi 
aniqlangan va ularning barchasi oziq moddalarning parchalanishini 
tezlashtirish xususiyatiga ega.
Ingichka ichaklarning devorlarida uzunasiga va aylanasiga joy- 
lashgan muskullar bo'lib. ularning qisqarishi m ayatniksimon va 
peristaltik harakatlarni keltirib chiqaradi, bu esa, o ‘z navbatida, 
ximus bilan hazm shiralarining aralashishini yaxshilaydi va ingich­
ka ichaklar ichidagi massalarni y o 'g 'o n ichaklar tomon harakatla- 
nishini ta'm in etadi. Y o'g'on ichaklarning uzunligi 1,5-2 m ni tash- 
kil etadi va bu ichaklarning eng keng qismidir. Y o'g'on ichaklarda 
chuvalchangsim on o'sim tasi bilan (apendiks) k o 'r ichak, chambar 
va to 'g 'ri ichaklar farqlanadi.
Y o'g'on ichaklarda oziqalarning fermentativ qayta ishlanishi 
deyarli bajarilmaydi. Bu yerda suv juda jadal so'riladi, buning nati- 
jasida uning oxirgi bo'lim larida najas shakllanadi va organizmdan 
chiqariladi. Y o'g 'o n ichaklarda juda ko'plab turdagi bakteriyalar 
yashavdi. Ulardan biri o'sim liklar kletchatkasini parchalaydi. bun- 
da odamlarning hazm shiralarida kletchatkani hazmlovchi ferm ent­
lar yo'q.
Y o'g 'o n ichaklarda bakteriyalar yordamida 

Download 8,61 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   212   213   214   215   216   217   218   219   ...   252




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish