Fiziologiyasi va gigiyenasi



Download 8,61 Mb.
Pdf ko'rish
bet59/252
Sana29.04.2022
Hajmi8,61 Mb.
#594382
1   ...   55   56   57   58   59   60   61   62   ...   252
Bog'liq
Yosh fiziologiyasi va gigiyenasi (Z.Rajamurodov va b.)-857

Gipotalam us 
unga pastdan o 'ziga xos egat bilan ajratib turuvchi 
ko'rish burtagiga tutashgan b o iad i. Uning oldingi chegarasi b o iib
www.ziyouz.com kutubxonasi


ko'rish nervlarining kesishgan joyi hisoblanadi. Gipotalamus 3-gu- 
ruhga bo'linuvchi 32 juft yadrolardan iborat bo'ladi va ular oldingi 
o'rtanchi va keyingi guruhlarga birlashgandir.
Gipotalamus nerv tolalari yordamida miya tanasidagi retiku­
lar formatsiya. gipofiz va talamus bilan keng b og ianishlikka ega. 
Gipotalamus organizmning vegetativ fimksiyalarini boshqaruvchi 
bosh po'stloqosti markazi hisoblanadi. Gipotalamusning ta ’siri 
asab tizimi bilan va ichki sekretsiya bezlari bilan bajariladi.
Gipotalamusning oldingi qismi hujayralari yadrolarida gipatalo
- gipofizar y o i orqali neyrogipofizga tashiluvchi neyrosekret ish­
iab chiqiladi. Buni gipotalamus va gipofizning tomirli bog'lanish- 
ligi va qon bilan juda kuchli ta'm inlanishi ta ’min etadi. K o'pchilik 
hollarda gipotalamus va gipofiz gipotalamo-gipofizar tizim ga biri­
kadi.
Gipotalamus bilan buyrak usti bezlarining to 'g 'rid a n to 'g 'ri alo- 
qasi borligi haqida ham vozilgan. gipotalam usning qo'zg'atilishi 
adrenalin va noradrenalinning sekretsiyasini chaqiradi. Shunday 
qilib, gipotalamus endokrin bezlar faoliyatini ham boshqaradi.
Yurak-tomirlar va ovqat hazmi tizimlarining faoliyatini boshqa- 
rilishida ham gipotalamus faol ishtirok etadi.
Gipotalamus oldingi guruh hujayralari yadrolari qo'zg'atilgani- 
da oshqozon va siydik pufagining motorikasi tezlashadi, m e’da 
bezlarining sekretsiyasi ortadi, yurakning qisqarish ritmi sekinla- 
shadi. В ularning barchasi gipotalamusning oldingi qismida vege­
tativ asab tizim ining parasim patik bo'lim ining funksiyalarini bosh­
qaruvchi yadrolar joylashgan deyishga asos bo'ladi. G ipotalamus­
ning keyingi boTimini q o 'zg 'atish esa oshqozon-ichaklar tizimi 
faolligini yo'qotadi. arterial bosimni ko'taradi. yurakning qisqa­
rishi ritmini tezlashtiradi, qon tarkibida adrenalin va noradrenalin­
ning miqdorini oshiradi. Mana shularning o 'zidan gipotalamusning 
keyingi yadrolarining vegetativ asab tizim ining simpatik bo'lim iga 
ta ’siri ko'rinib turibdi.
G ipotalamusning eng katta yadrolaridan biri - kulrang bo'rtiq
- ko'plab endokrin bezlar funksiyasini va m oddalar almashinuvini
www.ziyouz.com kutubxonasi


boshqarilishida ishtirok etadi. Kulrang bo'rtikni jarohatlash jinsiy 
bezlarning atrofiyaga uchrashini chaqiradi. Uning uzoq muddat 
qo'zg'atilishi ju d a erta jinsiy yetilishga. terida yaralarni yuzaga 
kelishiga, m e'da varasiga va o 'n ikki barmoqli ichak yaralarining 
hosil boMishiga olib keladi.
Gipotalamus tana haroratini ham boshqarilishida ishtirok etadi. 
Suv almashinuvi va uglevodlar almashinuvining boshqarilishidagi 
roli aniqlangan. Gipotalamusning bir qator yadrolarini jarohatlash 
yog'li ovqatlarni k o 'p iste'm ol qilish hisobiga va «bo'ridek och 
qolish»ni yuzaga kelishi tufayli haddan tashqari semirish (bo'lm i- 
ya) yuz bersa, boshqa vadrolarni jarohatlash ishtahani keskin pa- 
sayishi natijasida katostrofik oriqlab ketish yuz beradi. B o'rtikosti 
funksiyalari buzilgan kasallarda juda ko'pchilik holatlarda men- 
stural sikl buziladi, jinsiy zaiflik kuzatiladi va hokazo. G ipotala­
mus yadrolari jud a ko'plab murakkab axloqiy reaksivalarda (jinsiy, 
oziqaviy, agressiv himoya) ishtirok etadi. bundan tashqari, uyqu 
va bedorlikning boshqarilishida ham ishtirok etadi. Hayvonlarda 
gipotalam usning jarohatlanishi uyquni chaqiradi; bu paytda kuch­
li faollik elektro-ensefalogram m ada bedorlikka xos bo'lgan holat, 
uyquga xos bo'lgan sekin-kuchsiz faollik bilan almashinadi.
Tug'ilish paytiga kelib ko'rish bo'rtig'idagi yadroiarning kat­
ta qismi yaxshi rivojlangan bo'ladi. Tug'ilgandan keyin nerv hu- 
jayralarining o'sishi va nerv tolalarining rivojlanishi hisobiga 
ko'rish bo'rtigining hajmi kattalashadi. Bu jarayon 13-15 yoshga­
cha davom etadi.
Yangi tug'ilgan bolalarda bo'rtik osti vadrolarining tabaqalani­
shi tugallanm agan bo'ladi va uning yakuni notekis kechadi. Umu- 
man olganda, bu yadrolar o 'z rivojlanishini jinsiy yetilish davrida 
tam om laydi.

Download 8,61 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   55   56   57   58   59   60   61   62   ...   252




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish