Физиология, психология, Г. Гельмгольц, психофизиология, психофизика, Э. Вебер, Т. Фехнер, В. Вундт, экспериментал психология, Э. Титченер, лаборатория методлари

ХОЛЕРИКСИЗ чунки сиз доим…..	Ҳа/ Йўқ	Тр	ФЛЕГМАТИКСИЗ чунки сиз доим
Ҳа/ Йўқ
1	Қийин ва кутилмаган шароитда ўзингизни тута оласиз?		1	Тинч ва совуққонсиз.
2	Қизиққонсиз.		2	Ишларни пухта ва мантиқли олиб борасиз.
3	Сабрсизсиз.		3	Фикр юритишда эҳтиёткорсиз.
4	Одамла билан муомлангиз қўрс ва қўпол		4	Кута оласиз.
5	Дангал ва ташаббуслисиз		5	Кам гапсиз, беҳуда сўзларни ёқтирмайсиз.
6	Қайсарсиз.		6	Ҳар нарсада тартиблисиз.
7	Тортишувда топоғонсиз.		7	Вазмин ва чидамлисиз.
8	Бир хилда ишлай олмайсиз.		8	Бошлаган ишингизни охиргача етказмай қўймайсиз,
9	Таваккал иш тутишни маъқул кўрасиз.		9	Бекорга кучингиз сарфламайсиз.
10	Гина сақламайсиз.		10	Ўзингиз танлаган кун таркибига ҳамма вақт риоя қиласиз.
11	Нутқингиз тез ва ғайратли.		11	Ҳар бир шароитда ҳам ўзингизни кулдира оласиз.
12	Тезда қизишиб кетасиз.		12	Жаҳлдор эмассиз. Ўзингизга нисбатан айтилган пичинларга бепарвосиз.
13	Жаҳлдор урушқоқсиз.		13	Мақтовга ёки танқидга кам аҳамият берасиз.
14	Одамларни камчилигига чидамайсиз.		14	Ўзингиз ва фаолиятингизга бир маромдасиз.
15	Ифодали имо ишора соҳибисиз.		15	Бир ишга секин киришасиз, бошқа ишга узоқ ўтасиз.
16	Тез ҳаракат қилиш ва тез ҳал қилишга қодирсиз.		16	Одамлар билан муносабатингиз бир хилда.
17	Қўйилган мақсад сари тинмай интиласиз.		17	Ҳамма жойда тартибни ёқтирасиз.
18	Шиддатли ва эпчил ҳаракат қиласиз.		18	Янги шароитга қийин кўникасиз.
19	Ўз қарорларингизни рўёбга чиқармай қўймайсиз.		19	Чидамлисиз.
20	Кайфиятингиз сабабсиз ўзгариб туради.		20	Тинч хотиржам, осойишта ҳаяжонланмай имо ишорасиз шошилмай гапирасиз.
Тр	САНГВЕНИКСИЗ чунки сиз доим…..	Ҳа/ Йўқ	Тр	МЕЛАНХОЛИКСИЗ чунки сиз доим	Ҳа/ Йўқ
1	Ҳушчақчақ ва хурсандсиз.		1	Уятчанг ва тортинчоқсиз.
2	Ҳаракатчанг ва эпчилсиз		2	Янги шароитда ўзингизни йўқотиб қўясиз.
3	Бошлаган ишингизни охиригача етказмайсиз.		3	Бегона одамла билан танишишга қийналасиз
4	Ўзингизни ҳаддан баланд баҳолайсиз		4	Ўзингизни куч қобилиятингизга ишонмайсиз.
5	Янгиликни тез тушуниб оласиз		5	Танҳоликни ёқтирасиз.
6	Ишқибозликда беқарорсиз		6	Руҳингиз кўпинча тушкин ҳолда.
7	Омадсизлик ва кўнгилсизликни енгиб ўтасиз.		7	Ўз ҳаёлларингизга чўкиб юрасиз.
8	Ҳаётни ҳар хил ҳолатларига осон кўникиб кетасиз		8	Тез чарчайсиз
9	Ҳар бир янги ишни қизиқиш билан баҳолайсиз		9	Охиста секин хатто шивирлаб гаплашасиз
10	Агар биронта иш сизни қизиқтирмаса, ундан тез кўнглиз совуйди		10	Суҳбатдошингиз феълига беиҳтиёр мослашасиз
11	Янги ишга тез киришасиз, бошқа ишга ҳам тез ва енгил ўтасиз		11	Таъсирчангсиз
12	Кундан кун доим бажариладиган ишга кўника олмайсиз.		12	Танқидга ва рағбатлантиришга ҳаддан ташқари сезгирсиз.
13	Ҳушмуомласиз, нотанишлар билан уятчанг эмассиз.		13	Ўзингизга ва атрофингиздагиларга юқори даражада талаб қўясиз
14	Қизиқарли нотиқсиз.		14	Сизга шубҳаланиш ва гумонсираш ҳос.
15	Ифодали ва ғайратли хатти ҳаракатлар соҳибисиз		15	Ҳаддан ташқари сезги ва таъсирчангсиз. Дилингиз арзимас сабаб билан вайрон бди
16	Қийин ва кутилмаган вазиятда озингизни тута оласиз		16	Салга ҳафа бўласиз
17	Ҳамма вақт кўтаринки кайфиятдасиз		17	Сирингизни ҳеч кимга айтмайсиз
18	Тезда ютуққа эришасиз		18	Сут ва тортинчоқсиз
19	Кўпинча қарор қабул қилишда шошиласиз		19	Сўзсиз итоаткорсиз
20	Хар ким билан бирга кетаверасиз, чалғимайсиз.		20	Атрофдагилар ёрдам беришларини ва сизга ачинишларини ҳоҳламайсиз

Назорат учун саволлар:

1.Асаб тизими хусусиятларини ўрганишда кузатиш методи
(М.К.Акимова ва Т.В.Козлованинг кузатув схемаси)ни гапиринг?
2.Темпераментнинг уч хусусиятини ўлчаш учун Г.Айзенкнинг шахс сўровномаси: экстраверсия,интроверсия, нейротизм тўғрисида маълумот беринг?
3.А.Беловнинг "Темперамент формуласи" сўровномаси ҳақида фикр билдиринг?


8-мавзу. Характер акцентуациясини ўрганиш.
Режа:
8.1.Психологияда "характер акцентуацияси" тушунчаси. Акцентуация.Инсон шахсининг ўзига хос хусусияти сифатида.
8.2.Психологияда "характер акцентуацияси" тушунчасини ишлаб чиқиш. К.Леонгард, А.Е.Личконинг илмий қарашлари.
8.3.Характер акцентуацияси ўсмир девиант хулқ-атвори омили сифатида. 8.4.Шахс характер акцентуацияси диагностикаси. Г.Шмишек, К.Леонгарднинг тест-сўровномаси. Шахснинг характери ва темпераменти акцентуациясини аниқлаш методикаси.
8.5.Леонгард томонидан аниқланган 10 та акцентуация типларининг икки гурухга бўлиниши: характер акцентуацияси (намойишкорлик, педантизм, қотиб қолганлик,қўзғалувчанлик) ва темперамент акцентуацияси (гипертимлик, дистимлик, хавотир-қўрқув, циклотимлик, аффективлик, эмотивлик).
Таянч сўз ва иборалар:
Психология,"характер акцентуацияси" тушунчаси,акцентуация, шахс, К.Леонгард, А.Е.Личко, Г.Шмишек, намойишкорлик, педантизм, қотиб қолганлик, қўзғалувчанлик, темперамент акцентуацияси-гипертимлик, дистимлик, хавотир-қўрқув, циклотимлик, аффективлик, эмотивлик.


8.1.Психологияда "характер акцентуацияси" тушунчаси. Акцентуация. Инсон шахсининг ўзига хос хусусияти сифатида.

Характер аксентуацияси (Юнонча характер – хусусият, белги, лотинча аксетус – урғу) –характернинг алоҳида хусусиятларини ҳаддан ташқари ифодаланиши (психопатияга яқин номоёнлашуви). Характер аксентуациясини индивидуал ёндошиш, оилавий психотерапия турини топишга ёрдам беради.

«аксентуация» тушунчаси психологияга К. Леонгард томонидан киритилган эди. Характер аксентуацияси – характер алоҳида хоссаларининг бошқаларга зиён келтириш ҳисобига ортиқча ривожланиши, бунинг натижасида атрофдагилар билан ўзаро алоқалар ёмонлашади.Леонгарднинг фикрига кўра, шахс аксентуацияси, авваламбор, бошқа одамлар билан мулоқотда намоён бўлади.
Характернинг аксентуацияси (ортиқча урғу берилиши) турларини таснифлаш анча мураккаблик туғдиради ва ҳар хил номенклатураси бўйича бир-бирига мос келмайди. (К.Леонград, А.Личко). Лекин аксентуациялашган ҳусусиятларнинг таснифи маълум даражада бир хил бўлиб қолади. Бу ҳар иккала тасниф схемаларидан мувофақиятли терминларни олиб ва бунда психиатрик терминалогия (“шизофрения ҳусусиятлари”, “эплепсия” хусусиятлари ва ҳоказо) билан тўғридан тўғри ўхшашлик бўлишидан қочган ҳолда ортиқча урғу бериладиган ҳусусиятлар рўйхатини келтириш имкониятини беради. Характерни ортиқча урғу берилган ҳолда баҳолаш психиатрнинг эмас балки педагогнинг диққатини жалб қилишини тақозо этади, гарчи аксентуацияси муаммосиниг ўртача қўйилиши таърифи психиатрия ва психоневрологияга бориб тақалади ҳам шундай ҳисобланади. Немис психиатри К.Леонгард фикрича , 20-50 % кишиларда баъзи характер ҳусусиятлари шу даражада кучлики, баъза бир хил типдаги зиддият ва ҳиссий портлашларга олиб келиши мумкин характер аксентуацияси- бирор ҳусусиятнинг бошқалари зарарига кучли ривожланиши ва атрофдагилар билан муносабатларниг ёмонлашувига олиб келишидир. Характер аксентуацияси турли даражада енгил ва хатто психопатия даражасида бўлиши мумкин. Ўсмирлар орасида характер аксентуацияси кўп (50-80 %) учрайди.