Fiziologiya, genetika va biokimyo kafedrasi

qorachig‟

 

refleks

);  oyoqning 

tagini  qitiqlash,  silash  yoki  unga  igna  sanchish  oyoq  panjasi  va  barmoqlarining 

bukilishiga    sabab  bo’ladi  (

oyoq  kafti  refleksi

);  chaqaloq  bolaning  og’ziga 

emchak solinganda u ema boshlaydi (

emish refleksi

) va hakazo. 

Bunday  misollarni  juda ko’plab keltirish mumkin,  refleks  yo’li bilan so’lak, 

me’da  shirasi  ajralishini,  baqaning  qorniga  urilganda  yuragi  refleks  yo’li  bilan 

to’xtab qolishini avvalgi boblardan eslash kifoya. 

Bularning  hammasida  tuban  darajadagi  hayvonlarda  ham,  yuqori  darajadagi 

hayvonlarda  ham  aslida  bir  xil  fiziologik  mexanizmga  ega  bo’lgan  hodisani 

ko’ramiz, lekin yuqorida tasvir etilgan hollarda oxirgi natija bir-biridan katta farq 

qiladi. Barcha reflekslarda sezuvchi yoki markazga intiluvchi nervlarning oxirlari, 

ya’ni  retseptorlar  ta’sirlanadi.  Retseptorlarda  kelib  chiqqan  qo’zg’alish  markazga 

intiluvchi  nerv  tolasi  orqali  markaziy  asab  tizimiga  boradi.  Markazga  intiluvchi 

nerv  tolalari  orqa  miyadan  tashqaridagi  –  umurtqalararo  teshiklarda  joylashgan 

maxsus  nerv  tugunlaridagi  nerv  hujayralarining  uzun  o’siqlaridir.  Bu 

hujayralarning ikkinchi, kaltaroq o’sig’i orqa miyaga kiradi. Bu yerda qo’zg’alish 

ikkinchi  neyronga  o’tadi.  Qo’zg’alish  orqa  miyadagi  harakatlantiruvchi 

hujayralarga o’tadi va harakatlantiruvchi yoki markazdan qochuvchi nervlar orqali 

muskullarga  kelib,  ularni  qisqartiradi  yoki  bo’shashtiradi  yoki  boshqa  organlarga 

borib ularni faol holatga keltiradi. 

Reflekslarning  yuzaga  chiqishida  qo’zg’alish  o’tadigan  yo’l