Fiziologiya, genetika va biokimyo kafedrasi

strixnindir

.  Strixnin  markaziy  asab 

tizimining  qo’zg’aluvchanligini  oshiradi.  Hayvon    organizmiga  juda  oz  strixnin 

kiritilishi bilanoq u hatto kuchsiz ta’sirotlarga ham shiddat bilan reaksiya ko’rsata 

boshlaydi.  Agar  baqaning  limfa  xaltasiga  strixninning  kuchsiz  eritmasidan  bir 

ozgina quyib, baqa yotgan stol taqillatilsa, u tirishib talvasaga tushadi. Issiq qonli 

---

hayvonlarda  ham  shunday  hodisani  ko’rish  mumkin.  Issiq  qonli  hayvonlar 

organizmiga ozgina strixnin kiritilsa, shungacha hayvonda reaksiya qo’zg’amagan 

ta’sirotlar endi hayvonning tirishishiga sabab bo’ladi. 

Strixnin juda oz miqdorda ba’zan dori-darmon uchun qo’llaniladi. 

Narkotiklar  deb  ataladigan  zaharlar  bosh  miyaning  katta  yarim  sharlariga 

ta’sir  etadi.  Narkortiklarga  xloroform,  efir,  alkogol  va  shu  kabilar  kiradi. 

Xloroform  bilan  efir  jarrohlik  amaliyotida  narkoz  vujudga  keltiruvchi  moddalar 

sifatida 

keng 

qo’llaniladi. 

Bu 

zaharlar 

avvaliga 

nerv 

tizimining 

qo’zg’aluvchanligini  oshiradi,  so’ngra  esa  juda  pasaytirib  yuboradi  va  chuqur 

uyquni  keltirib  chiqaradi. Bu  zaharlarning  bosh  miya  katta  yarim  sharlariga  ta’sir 

etib, uzunchoq miyaga deyarli ta’sir etmasligi muhimdir. Uzunchoq miyaning bu 

zaharlardan deyarli ta’sirlanmasligi organizm uchun juda katta ahamiyatga egadir. 

Uzunchoq  miyada  nafas  olish  markazi,  yurak  faoliyatining  markazi  va  boshqa 

muhim  markazlar  borki,  ularning  yaxshi  ishlamay  qo’yishi  organizmni  halokatga 

olib borishi mumkin. 

Markaziy  asab  tizimi  shikastlanganda  uning  qo’zg’aluvchanligi    o’zgarib 

ketadi,  orqa  miya  kesib  qo’yilsa,  kesilgan  joydan  pastdagi  nerv  markazlarining 

faoliyati 

susayadi. 

Zararlangan 

qismdan 

pastdagi 

nerv 

markazlarida 

qo’zg’aluvchanlikning  shu  tariqa  yo’qolishi 

spinal  shok

  deb  ataladi.  Bir  necha 

vaqtdan keyin shok o’tib ketadi va orqa miyaning reflektor faoliyati tiklanadi. Turli 

hayvonlarda shok turlicha muddat bilan davom etadi: hayvon zoologiya silsilasida 

qancha yuqorida tursa, shok o’shancha kuchliroq va uzoqroq davom etadi. Baqada 

shok  bir  necha  daqiqada  o’tib  ketsa,  mushuk  bilan  itlarda  necha  kun  va  haftalab 

davom etadi. Maymunlarda va odamlarda shok ayniqsa og’ir  bo’lib, uzoq davom 

etadi.