Fiziologiya fanidan savol javoblar

Fiziologiya fanidan savol javoblar

tayyorladi; 519-guruh Suyundikova Aziza

1- savol. Membrana potensiali

Qo’zg’aluvchan to’qimalarda uning sitoplazmasi bilan tashqi muhit o’rtasidagi biopotensiallar doimo faqr qiladi. Hujatra membranasi shu tariqa qutblanganichki yuzasi ga nisbatan manfiy zaryadli bo’ladi. Shu potensiallar farqi - membrana potensiali deyiladi.

2 – savol. Lokal javob.

Lokal javob – har qanday qo’zg’aluvchan to’qimaga bo’sag’adan past stimul berilsa undan lokal javob olishimiz mumkin. U bor yoki yo’q qonuniga bo’ysinmaydi. Lekin kuch qonuniga bo`ysinadi. Uning aniq bo`sag`asi yo`q. Biz stimulni qancha ko’tarsak lokal javob ham shuncha yuqori bo’ladi.

3 – savol. Depolyarizatsiyaning kritik darajasi va harakat potensiali

Harakat potensiali deb qo’zg’zaluvchan to’qimalarning bir qismiga kuchli ta’sirlovchi natijasida ta’sir etilganda unda qo’zg’alish vujudga keladi. Bunda tinchlik potensiali o’zgaradi. Buni yuzaga chiqarishning 2ta usuli bor.

1 Hujayra sirtida. Bu usulda tolaning tashqi tarafiga elektrodlar yordamida amalga oshiriladi.

2. Hujayra ichidan. Bu usulda to’z nomiga monand hujayra ichidan mikroelektrodlar yordamida hosil qilinadi. Depolyarizafsiyaning kretok darajasi harakatipotensianlini vujudga keltiruvchiomillardan biri hisoblanadi ya’ni membrana drpolyarizafsiyani kritik darajaga yetganda harakat potensiali hosil bo`ladi . Depolyarizatsiyaning kiritik darajasi qo`llanilgan stimulning haraktiriga , elektrodlarning joylashishiga bo`g`liq emas faqat membranananing o`z xossalariga bog`liq .

4 - savol. Biopotensiallarning tibbiyotdagi ahamiyati. (ekb, eeg)

Biopotensiallar ya’ni bioelektrik potensiallar - tirik organizm va ularning ayrin qo’zg’aluvchan hujayralarida paydo buladigan elektor potensiallaridir. Bu potensiallar qadimda “hayvon elektori“ deb atalgan va u haqidagi ma’lumotlar XVIII asrlar o’rtalarida elektor baliqlarni o’rganish natijasida aniqlangan. Biopotensiallardan tibbiyotda organlarning joylashuvini unig faoliyatini aniqlashda ishlatiladi. Masalan:

Elektrokardiogramma (EKG) yurak muskuli ishlayotganda hosil bo’lgan elektor impluslar yozib olingan egri chiziq. Butun gavdaga tarqaluvchi yurak toklari EKGsi gavdaning turli qismlarida (ko’krak qafasi, qo’l oyoqlar) ga o’rnatilgan elektrodlar bilan yozib olinadi.

Elektoensefolografiya bosh miya faoliyatini tekshirish usuli. Bosh miyaning bioelektrik faoliyatini elektroensefolograf vositasida yozib olinadi. Miya o’z faoliyatida o’zida kichik elektr yurituvchi kuch hosil qiladi. EEG esa shuni yozib oladi. Buning uchun bemorning miyasiga 12 ta elektrod maxsus nuqtalarga joylanadi. Bu usul Yuing usuli deyiladi.

6-savol. Ta’sirotning vaqt qonuni. Kuch-vaqt grafigi. Xronaksiya.

Memnranada qo’zg’alishni yuzaga keltirish uchun to’qimaga elektr toki tasir etib turadigan minimal vaqt tokning kuchuga teskari proporsionaldir.

Xronaksiya deb reabaza (reabaza-pog’ona kuchi) kuch bilan tasir etilganda to’qimaning qo’zg’alishi uchun ketgan vaqtga aytiladi. Xronaksiyan maxsus xronoksimetr asbobi ordamida aniqlanadi. Xronaksiya miqdori to’qimaning tuzilishiga va holatiga qarab har xil bo’ladi.

Agar absessa o’qiga elektr stimulining ta’sir etishi uchun ketgan minimal vaqt millisekundlar hisobida, ordinata o’qiga esa tok kuchi qiymatlari qo’yilsa kuch vaqt egri chizig’I olinadi. Bu egri chiziqni L.Goorveg, G.Beys, L.Lapig so’nggi vaqtda D.N.Nasonovlar turli qo’zg’aluvchan to’qialar ustidagi tajribalarda o’rgangan.

Kuch-vaqt egri chizig’I

1-Reobaza.

2-ikki reobaza

a – foydali vaqt

b-xronaksiya

7-savol. Ta’sirotning kuch gradienti qonuni. Qo’zg’aluvchan to’qimalarda akkommodatsiya.

Agar ta’sir kuchi asta sekin oshirilib to’qimaning qo’zg’alish pog’onasiga yetgani bilan to’qima qo’zg’almaydi. Bunda to’qimani qo’zg’alishi uchun ortiqroq kuch bilan ta’sir ettirish kerak. Qo’zg’aluvchan to’qimaning sekin ortib boruvchi ta’sirot kuchiga bshu tariqa moslashishi – akkomodarsiya deyiladi. To’qima akkomodatsiysining tezligi qancha yuqori bo’lsa ta’sirot o’zta’sirini namoyon qilishi uchun kuchini shuncha tez orttirib borishi kerak.

8-savol.Qo’zg’aluvchan to’qimalarda qutblilik qonuni.

Qo’zg’aluvchan to’qimalarda tinch holatda turganda undagi manfiy va musbat ionlar teng bo’lmaydi. Masalan: muskulning tashqi yuzqasi ichki qismiga nisbatan musbat zaryadli bo’ladi va potensionallarning tinvhlik holatida xos bo’lgan bu farqi qo’zg’alish paytida keskin kamayadi.

Tinch holatda hujayraning ichki yuzasi tashqi yuzasiga nisbatan manfiy zaryadga ega. Tinch holatda bo’lgan membrana potensionali taxminan 70-95mV ga teng.

9-savol. Qo’zg’alishda qo’zg’aluvchnalikning o’zgarishi – reflaktorlik.

Reflaktorlik davrida hujayra tashqarisidagi kaliy hujayra ichiga, hujayra ichidagi natriy hujayra tashqarisiga qaytariladi. Na-K nasoslar ionlarni o’z holatiga keltirgandan so’ng membrana o’zining dastlabki tinvhlik potensialiga qaytadi.