Fiziokratizm iqtisodiy ta’limoti

A.Tyurgo hayoti va ijodida progressiv amaldor Vensan Gume katta roi o‘ynadi. U fiziokratlardan ancha farqli ravishda sanoat va savdoning mamlakat ravnaqidagi rolini to‘g‘ri tushundi. Soi bozor iqtisodiyotidagi mashhur laissez faire, laissez passer (bu tamoyilga ko‘ra, iqtisodiyot davlat aralashuvisiz rivojlanishi kerak) tamoyili birinchi bor shu tadqiqotchi tomonidan ilgari surilgan degan fikr bor. U boshqalar qatori hunarmandchilikdagi sex cheklovlariga qarshi chiqdi, erkin raqobatni qoMIab-quwatladi. ATyurgo V.Gume (u 1759-yilda vafot etdi) bilan F.Kene huzurida ko‘p bo‘lgan, u ular bilan asosiy masalalarda maslakdosh bo‘lsa ham, ko‘p sohalarda boshqacha fikr yuritar edi. A.Tyurgo Parijda A.Smit bilan ham uchrashgan. ATyurgoning iqtisodiy qarashlari uning 1766- yilda yozilgan ( 1769-1770-yillarda chop etilgan) «Boylikning paydo bo‘lishi va taqsimlanishi to4g4risidagi mulohazalar» asarida nisbatan to‘la yoritilgan. U Kene fikrlarini faqat targ‘ibot qilish bilan cheklanmadi, uni rivojlantirdi. U kapitalistik ishlab chiqarish munosabatlarini ancha chuqur tushundi, feodalizmni islohotlar o‘tkazish yo‘li bilan yaxshilash mumkin degan fikrga ishonmadi (Kene ishongan), kapitalizm feodalizm qobig‘ida vujudga keladi va g'alaba qiladi degan g‘oyani ilgari surdi. Bu kitob aslida Parijga o'qishga ketgan ikki xitoylik uchun darslik sifatida yozilgan va 100 ta aniq tezisdan iborat (V.Petti uslubi), ammo ba’zi qoidalar aksioma (isbot talab etmaydigan qoida)dan iborat. Bu iqtisodiy teoremalar aniq uch qismga bo‘linadi. 31 ta tezis (teorema) fiziokratik g‘oyalar majmuyidan iborat (ustoz F.Kenening ta’siri). Ammo «sof mahsulot» nazariyasi F.Kenedan boshqacharoq talqin etiladi, aslini olganda bu yerda qo‘shimcha qiymat haqida gap boradi va bu mahsulot tabiatning sof in’omidan dehqon mehnati bilan yuzaga keladigan ortiqcha mahsulot sifatida qaraladi hamda asosiy ishlab chiqarish vositasi bo‘lgan yer egasi tomonidan o‘zlashtiriladi.