Физиквий катталикларни ўлчаш ва хатоликларни ҳисоблаш

Асбобнинг тузилиши ва ўлчаш усули
Тажрибада томчи ажралиб тушиш вақтида уни ажралиб тушишга мажбур этган кучни аниқлашдан иборатдир. Бу куч томчини ушлаб турган куч билан қарама – қарши йўналишда бўлиб сон жиҳатидан унга тенг бўлади. Томчи ушлаб турган ва уни узилиб тушишга мажбур этган кучларни билган холда суюқликнинг сирт таранглик коеффитсиентини аниқласа бўлади.
Р = Ф (4)
бунда: -сирт таранглик коеффитсиенти, р-томчини узилиш жойидаги бўйининг радиуси.

Амалда 40 – 50 томчининг оғирлигини тарозида тортиб, сўнг битта томчи учун П₀ нинг қийматини аниқлаш мақсадга мувофиқдир. Буни барча томчининг оғирлигидан П=мг=нП₀ аниқлаймиз.

(5)
бу ерда н – томчилар сони; м – барча томчининг массаси; В -битта томчининг ҳажми.
Томчида ҳосил бўлган сирт таранглик кучи Ф=2р бўлишини ҳисобга олиб, 4- шартга асосан қуйидаги муносабатни оламиз.
(6)
Юқоридаги ифодадан кўринадики, томчи бўйининг радиусини аниқлаш қийин бўлганлиги учун уни ўлчамасдан ҳам суюқликнинг сирт таранглик коеффитсиентини ҳисоблаш мумкин. Бу холда таққослаш методидан фойдаланилади. Бунинг учун икки хил суюқлик оламиз. Улардан бирининг зичлиги  сирт таранглик коеффитсиенти , иккинчи суюқликнинг зичлиги ₁ ва сирт таранглик коеффитсиенти ₁ бўлсин, Иккала суюқликдан бир хил ҳажмда В суюқлик олиб, улардаги томчилар сони н ва н₁ лар саналади.
У ҳолда биринчи суюқлик учун
(6)
Иккинчи суюқлик учун эса
(7)
тенглик ўринли.
Хадма–хад (6) ва (7) ни бўлсак

нисбатини ҳосил қиламиз.
Бундан сирт таранглик коеффитсиенти номаълум бўлган суюқлик учун  ни топамиз:
(8)
бу тенгликлардан кўринадики, суюқликларнинг зичлиги ва суюқликлардан бирининг сирт таранглик коеффитсиенти маълум бўлса, иккинчи суюқликнинг сирт таранглик коеффитсиентини аниқлаш мумкин бўлади.