Физиквий катталикларни ўлчаш ва хатоликларни ҳисоблаш

1. Ўлчанаётган катталик турига кўра: амперметр – А, волтметер –В, ваттметр – W, фазометр –φ , частотаметр– Ҳз , омметр – Ω
2. Занжирдаги токнинг турига кўра: ўзгармас - “– ”, ўзгарувчан - “”, ўзгармас ва ўзгарувчан – “≂”, учфазали - “≋”
3. Ишлаш принтсипига кўра:

Магнитоелектрик		Индуктсион
Електромагнитик		Симли қиздириладиган иссиқлик асбоби
Електродинамик		Биметалл (қўшметал)

4. Аниқлик синфига ( класси ) кўра: 0,05; 0,1; 0,2; 0,5; 1,0; 1,5; 2,5 ва 4
6. Асбоб изолятсия мустаҳкамлигини синаш кучланишига кўра:

500 В дан ортиқ, масалан 2 кВ

500В гача

асбоб изолятсия мустаҳкамлигини бўйича текширилмайди

5. Ишлатиш шароитга (експлотатсия) кўра:
А гуруҳ - ички қисми иситиладиган ёпиқ бинолар учун; (1О°С - 35°С; 80%);
Б гуруҳ - ички қисми иситилмайдиган ёпиқ бинолар учун; (-30 °С - 40°С ; 90% );
Б гуруҳ (Б1; В2; В3) - дала ёки сувли жойлар учун; (-40°С - 50° С; 95%);
ЕЎА энг муҳим техникавий таснифлари (характеристикалари) уларнинг шкаласида кўрсатилган бўлади.


Електр ўлчаш асбобларининг сезгирлиги, бўлим қиймати ва хатоликлари


Асбоб қозғлувчан қисми бурилиш бурчаги орттирмасининг ўлчанадиган катталик орттирмасига нисбатини кўрсатувчи катталик эЎА сезгирлиги дейилади. Асбобнинг сезгирлиги ўлчанаётган миқдорлар бирлигига мос келувчи шкаланинг бўлимлар сони билан аниқланади.
Асбоб сезгирлиги қуйидаги муносабатдан аниқланади :
; (1)
А–ўлчанаётган катталик, н–шкаладаги бўлимлар (хоналар) сони.
Масалан: 2,5 А токни ўлчашда асбоб стрелкаси 50 хонани (бўлимни) кўрсатса, асбобнинг токка сезгирлиги даража қиймати:

Асбобнинг сезгирлиги тескари бўлган катталик асбобнинг бўлим (даража) қиймати дейилади. У асбобнинг ҳаракатланувчи қисмини бир бўлимга бура олувчи физик катталикни ифодалайди.
(2)
Агар эЎА шкаласи тенг бўлимлардан иборат бўлса, асбобнинг даражаси қиймати қуйидагича аниқланади:
(3)
А_мах – асбобнинг ўлчашдаги чегара қиймати, Н - асбоб шкаласидаги бўлимларнинг умумий сони. Бу ифодадан асбобнинг бўлим қийматини билган ҳолда бўлимлар сонини санаб, аниқланадиган катталикни қуийдагича топамиз:
(4)
Бўлимлар оралағи текис бўлмаган шкалада хоналарнинг даражаланиши ҳар-хил бўлади. Бу ҳолда асбобнинг даражаси қиймати (2) га асосан топилади.
Електр ўлчов асбобида бир нечта ўлчаш чегараси бўлиши мумкин, бундай асбоблрга кўп чегарали асбоблар дейилади. Асбобнинг куйдириб қуймаслик мақсадида уларни энг катта чегарасига қўйиб занжирга ўланади. Кўп чегарали асбобларни ишлатишда ҳар бир чегара учун алоҳида даража қиймати аниқланш керак бўлади.
Масалан, волтметр 0 дан 3В гача ва 0 дан 6В гача ўлчаш чегарасига эга бўлсин. Умумий хоналар сони 30 та бўлса, даража қиймати:
Биринчи ҳолда
Иккинчи ҳолда
Ҳар қандай ўлчашда ўлчаш натижаси ўлчанаётган миқдорнинг ҳақиқий қийматидан бир оз фарқ қилади. Бунга сабаб эЎА нинг ўзидаги нуқсонлар ва ташқи таъсирлар бўлиши мумкин. ЭЎА ўлчаш натижасини баҳолашда "аниқлик синфи" дан фойдаланилади.