“Fizikaning hozirgi zamon ta’limidagi o’rni”. Samarqand 2019-yil 13-14 dekabr. 237
oqayotgan bo’lsa u holda shu gradient miqdori yanada ortishi ya’ni ko’proq energiya miqdori lozim
bo’ladi. Bu ortiqcha energiya miqdori
∆𝐸 = 𝐸 − 𝐸
0
= 𝜂 (
𝑑𝑣
𝑑𝑦
)
2
− 𝜂
0
(
𝑑𝑣
𝑑𝑦
)
2
(2)
Bu formulada η-eritmaning,
𝜂
0
-sof erituvchining yopishqoqlik koeffisenti. Bu erergiya eritilgan
zarra (polimer molekulasi) ning tezlik gradienti
𝑑𝑣
𝑑𝑦
bo’lgan oqimda aylanma harakati tufayli issiqlikga
aylanib, ichki energiyaning o’zgarishiga garishini xarakterlaydi.
𝜂−𝜂
0
𝜂
0𝐶
–esa eritmaning keltirilgan
yopishqoqligi deyiladi. Ana shu kattalikning C
→ 0 bo’lgan vaqtdagi qiymatiga eritmaning
xarakteristik yopishqoqligi [η] deyiladi.
[𝜂] = lim
𝐶→0
(
𝜂−𝜂
0
𝜂
0
𝑐
)
(3)
Polimerli eritmalar xaraktiristik yopishqoqligini o’rganish nazariyalari [3-5] uning molekulyar
massasiga, o’lchamiga va formasiga bog’liq ekanligini ko’rsatdi. Xususan Kun-Mark Xaunk
[𝜂] = 𝐾𝑀
𝑎
(4)
(bunda K va
𝑎 berilgan polimer-erituvchi uchun berilgan temperaturada doimiy bo’lgan
kattaliklar) bog’lanishni olgan edi.
Keyinchalik Flori [η] ni makromolekula o’lchami
(ℎ
2
⃗⃗⃗⃗ )
1/2
bilan
[𝜂] = Ф
0
(ℎ
2
⃗⃗⃗⃗⃗ )
3/2
𝑀
(5)
bog’lanishda ekanligini ko’rsatdi.
Shtokmayer-Fiksmanlar esa
[𝜂]
𝑀
1
2
= 𝐾
𝜃
+ 0.051𝐵𝑀
1/2
(6) bog’lanishni oldilar. Bunda
𝐾
𝜃
=
Ф
0
(ℎ
2
⃗⃗⃗⃗⃗ )
3/2
𝑀
3/2
Ф
0
− Flori doimiysi.
Polimer makromolekulasi eritmada shishsa
[𝛼 = (
ℎ
2
⃗⃗⃗⃗⃗
ℎ
0
2
⃗⃗⃗⃗⃗
)
1 2
⁄
− shishish koeffsienti]
[𝜂] = Ф
0
(ℎ
0
2
⃗⃗⃗⃗ )
3/2
𝑀
𝛼
3
(6)
bog’lanish o’rinli ekanligi kuzatildi.
O’tkazilgan tajriba natijalari xarakteristik yopishqoqlikning miqdori tezlik gradienti qiymatiga,
o’lchash temperaturasiga, erituvchi tabiatiga va yana boshqa faktorlarga bog’liq ekanligini ko’rsatdi.
Ushbu tahlildan ko’rinadiki, polimerli eritmalarning xaraktrestik yopishqoqligini o’lchab
makromolekulaning xossalarini aniqlovchi ko’pgina parametrlarini topish va ular to’g’risida tegishli
xulosalar chiqarish mumkin.
Adabiyotlar
1. B.H.Цветков, В.Е.Эскин. С.Я.Френкель. Структура макромолекул в растворах. Изд.
,,Наука” 1964 2. С.Р.Рафиков. В.П. Будтов. Ю.Б.Монаков. Введение в физико-химию растворов
полимеров. Изд ,,Наука” 1978. 3. W. Kuhn att ol. Ergebn exakt. Naturwiss B 25 1(1951) 4. P.J.Flory Prinsiple of the Polymer Chemistry New- York. Cornell Univ.Press 1953 5. M. Fixman. W. Stoekmayer. J. Polymer Sci C N1. 137(1963)