Fizikaning hozirgi zamon ta’limidagi o’rni

,
𝟏
град
,
∆𝒕 = 𝒕 − 𝒕
𝟎
. 
Бунда, 
𝑙
0 
- бошланғич ва 
𝑙
𝑡 
- 
𝑡
ҳароратдан кейинги чизиқли ўлчами, 
𝑡
0 
– бошланғич ва t 
кейинги ҳарорат. 
Металл ва қотишмаларнинг иссиқликдан ҳажмий кенгайиш коэффициенти 
𝛽, уларнинг 
1
°Сга қиздирганда ҳажмининг қанчага ўзгаришини кўрсатади, яъни 𝜷 =
𝑽
𝒕
−𝑽
𝟎
𝑽
𝟎
∆𝒕
=
∆𝒕
𝑽
𝟎
(𝒕−𝒕
𝟎
)
, 
𝟏
град
 
Бунда 
𝑽
𝟎 

𝑽
𝒕 

𝒕
𝟎 
ва t бошланғич ва охирги ҳажм ва ҳароратлар. 
Металл ва қотишмаларнинг иссиқликдан чизиқли ва ҳажмий кенгайиш коэффициенти 
уларнинг турига қараб ҳар хил бўлади. Бу коэффициентлар иш вақтида қизийдиган деталларни 
яратишда катта аҳамиятга эга. Шуни алоҳида таъкидлаш керакки, металл ва қотишмаларнинг 
бошқа физик хоссаларини ҳам кўриб чиқишда материалшунослик фанининг бошқа фанлар 
билан интеграциясини кўриш мумкин. 

---

“Fizikaning hozirgi zamon ta’limidagi o’rni”. Samarqand 2019-yil 13-14 dekabr.
 
160 
Педагогик 
тажрибаларни 
амалга 
оширишда 
қўйидагилар 
бажарилади: 
1.“Материалшунослик ва КТМ” фани ишчи дастуридаги металл ва қотишмаларнинг физик 
хоссалари мавзусига доир дарснинг технологик харитаси ишлаб чиқилди. 2. Мавзуга доир 
презентациялар яратилди улардан самарали фойдаланилди. 3.Фанларни интеграция асосида 
ўқитиш учун маъруза, семинар, лаборатория ва амалий машғулотларнинг ўзига хос 
хусусийятларини ҳисобга олган ҳолда интеграцион материаллар танланди. 4.Фанларни 
ўқитишда фан ва техникани тараққиётини ҳисобга олган ҳолда интеграцион материалларни 
танлаш, умумлаштириш, мантиқий кетма-кетлик асосида тизимлаштириш ишлари амалга 
оширилди. 5.Физика, математика, кимё, техника фанлари орасидаги интеграция аниқ фактлар-
билимлар асосида кўрсатиб берилди.Фанларнинг интеграцияси қўйидаги ижобий натижаларни 
бериши кўзатишлар асосида аниқланди: 
Хулоса ўрнида шуни айтиш мумкинки, фанларни интеграцион билимлар ёрдамида 
ўқитишнинг жуда кенг имкониятлари мавжуд экан. фанларни интеграцион билимлар ёрдамида 
ўқитиш талабалар учун анча қизиқарли ва тушунарли бўлар экан фанлар интеграциясидан 
фойдаланиб аниқ, табиий ва техника фанларини ўқитиш дарс самарадорлигини бир неча 
баробар оширар экан, айниқса бирор ҳодиса ёки жараён тўғрисида етарлича билим, тушунча 
ҳосил бўлиши билан биргаликда, уларнинг моҳиятини тушиниш, англаш,нисбатан аниқ ва ҳар 
томонлама чуқур ўрганиш имконияти пайдо бўлар экан. Талабалар бошқа фанлардан олган 
билимларини синтезлаш, умумлаштириш кўникмасига эга бўлиш имкониятига эга бўлар экан. 
олий таълим муассасаларида талабаларга фанлар интеграцияси асосида таълим берилса, 
талабанинг ўрганаётган мавзуси доирасида “комплекс” билимларга эга бўлишар экан. Демак, 
Талабалар оламнинг моддий бирлиги, табиатдаги уйғунлик, жамиятнинг комплекс 
муаммоларини осон билиш ва ҳал этиш мумкинлигини англаб етадилар.