Fizikaning hozirgi zamon ta’limidagi o’rni

“Fizikaning hozirgi zamon ta’limidagi o’rni”. Samarqand 2019-yil 13-14 dekabr.
 
87 
синдирувчанлигига (
µ) деб аталувчи катталиклар белгилайди. Бу икки хосса материалга 
тушаётган нурнинг қанча қисмини қайтарилиши ва неча даража бурчакка оғиши, яъни, 
синдириш кўрсатгичини (
𝑛) беради.Булар ўзаро қуйидагича боғланган: 𝑛 = ±√εµ. Кўринмас 
материал ясаш учун мана шу хоссани бошқарила олиш зарур.
Табиий ёки кимёвий усул билан синтез қилинган материалларининг магнит ва диэлектр 
сингдирувчанлиги мусбат бўлгани учун, уларнинг синдириш кўрсатгичи ҳам мусбат қийматга 
эга. Маълумки, сувнинг нур синдириш кўрсаткичи ҳавоникидан 1.3 марта катта. Шунинг учун 
биз сувга ярим ботирилган қаламни бироз қийшайгандек кўрамиз. Сабаби нур ҳаво билан сув 
чегарасида синади, яъни маълум даражага оғади. Метаматериалга тушаётгант нур эса чегарага 
перпендикуляр бўлган чизиқнинг чап томонига оғади. Негаки, унинг синдириш кўрсаткичи 
манфий қийматга эга. Метаматериалга суқилган қаламни ташқарига қайрилгандай кўрамиз. 
Демак, метаматериалнинг магнит ва диэлектрик синдирувчанлиги ҳам манфий қийматга эга 
бўлар экан. 
1-расм: а) б) 
а) Ёруғлик синдириш кўрсаткичи кичик бўлган муҳитдан синдириш кўрсаткичи катта 
муҳитга ўтганда нормалдан ўнг томон синади. б) Ёруғлик синдириш кўрсаткичи мусбат 
муҳитдан синдириш кўрсаткичи манфий муҳитга ўтганда чап томонга қараб синади. 
2-расм: а) б) 
а) Зарядланган зарра (қизил) муҳитда ёруғлик тезлигидан катта тезликда 
ҳаракатланганда олдинга йўналган Черенков нурланишини (сариқ) ҳосил қилади. б) Бунда 
конус орқага йўналган бўлади. 
Бундай материаллар ҳақидаги илк назарий қарашларни Россиялик олим Веселого 1968 
йилда илгари сурган эди. Бу назарияни сал кам қирқ йил давомида деярли ҳеч ким амалиётда 
текшириб кўришга қизиқмаган. Ўтган асрнинг тўқсонинчи йилларининг ўрталарида, англиялик 
назариётчи физик Жон Пендри ингичка металл симли панжарадан электромагнит 
микротўлқиннинг (сантиметр диапазонидаги тўлқин) қандай ўтишини ҳисоблаб 
кўради.Ўшанда у диэлектрик сингдирувчанлиги манфий қийматга эга бўлган материални
фақат сунъий усулда ясаш мумкинлигини таъкидлаган эди. 
3-расм. Сунъий ясалган метаматереаллар. 

---