Fizikaliq shama 32-tema. Isqalaniw kushi

Fizikaliq shama
32-tema. Isqalaniw kushi.
Zattin’ basqa zatqa ju’zesi bo’ylab hareketleniwinde payda bo’latug’in
ha’m hareketke qarsi jo’nalg’an kuch
ishalaniw kuchi deb ataladi. Zattin’ tinish
jag’dayinan hareketke keliw waqtidag’i
isqalaniw kushi tinishliqtag’i isqalaniw
kushi deb aytiladi. Isqalaniw kushi payda
boliwinan ekinshi sebebi - bir-biriga tiyip
tu’ratin zatlar ju’zesi molekulalardin ozara tasirleniw kushidir. Isqalaniw kuchi payda boliwining birinshi sebebi bir-birine tiyip turatin zatlardin’ sirti teks emesligidir.
Maselen;
Tez ketib baratqan avtomobilni toqtatiw ushin tormoz basiladi. Joqaridan sirg’anab tu’sken chana jolining garizontal boleginde biraz sirg’anab barib toqtaydi. Belgili har qanday tezlik ozgeriwining sebebshisi kuchdir. Endi mexanikag’a ornatilg’an taza bir kuch – isqalaniw kuchi turali soylesemiz. Jerde turg’an jukti siyrew ushin og’an hareket jonalisina F kuch menen tasir etiw kerek. Joqaridag’i formulada 8 katalik kopshilik materilallar ushin sirpaniwdag’i isqalaniw koeffitsienti f den kitay boladi. Sol sebebli texnikada kopinshe sirg’anaq hareket balonlar, rolikli podshipniklar, jardeminde bolatug’in domalaw hareketi menen almastiriladi. Bul kezde zatti sirg’anatiwdan kore domalatiw ushin ham kuch talad etiledi.