Fizika,2 qism 20



Download 159,73 Kb.
bet11/21
Sana05.01.2022
Hajmi159,73 Kb.
#319413
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   21
Bog'liq
Nisbiylik nazariyasi elementlari (1)

Uzunlikning nisbiyligi. K  sistemaga nisbatan tinch turgan,

x o‘qi bo‘ylab joylashgan tayoqchani qaraymiz. K  sistemada tayoqchaning uzunligi l0 = x2 — x1 bo‘ladi, bu yerda x1 va x 2 —

tayoqchaning K sanoq sistemasida t  dagi koordinatalari, 0 indeks tayoqchaning K  sistemada tinch turishini ifodalaydi (32- rasm). Òayoqcha va K sistema K sistemaga nisbatan u tezlik bilan harakatlanadi. K sistemada tayoqcha uzunligini aniq- laylik. Buning uchun t paytda tayoqchaning K sistemadagi uch- larining koordinatalari x1 va x2 larni o‘lchash kerak. Ularning

farqi l = x2 — x1 shu K sistemada tayoqcha uzunligini beradi. Lorens almashtirishlaridan foydalanib topamiz.

2

0 2 1



l x  x 

2

1  2 1  2 1  



x ut x1  ut x2  x1 

2

1  



l

yoki


0

l

2

1  



.

l

(17.2)


Òopilgan ifoda haqida mulohaza yuritish uchun maxrajdagi kat-

talikni baholaylik: v < c bo‘lganligi uchun



c

v  1

bo‘ladi. Birdan

kichik sonning kvadrati ham birdan kichik  

c



v 2

v2

c2

 1. Birdan



  u

65

undan kichik sonni ayirsak, natija ham birdan kichik bo‘ladi:



1 

v2

c2

 1. (Bu ifodaning nolga teng yoki noldan kichik bo‘la

2

1   1    1.



c2

olmasligi ma’lum.) Bu sondan kvadrat ildiz olinsa, natija ham birdan kichik bo‘ladi:



v2

(17.3)


l ni birdan kichik songa bo‘lsak (albatta, birdan kichik, noldan katta), natija bo‘linuvchidan katta bo‘lishi ma’lum. Demak,

l

ifoda l dan kattaroq bo‘lishi kerak. Bundan

1  2

l0 > l (17.4)

bo‘lar ekan. Shunday qilib, tayoqchaning o‘zi tinch turgan sanoq sistemasi K dagi uzunligi l 0 , u harakatlanayotgan K sanoq sistemasidagi uzunligi l ga nisbatan kattaroq bo‘lib chiqdi.

Yoki go‘yoki tayoqcha harakatlanayotgan sistemada uning uzun- ligi qisqargandek bo‘ldi. Inersial sanoq sistemasiga nis- batan harakatlanayotgan tayoqchaning uzunligi harakat

1  2


yo‘nalishi bo‘ylab marta qisqarar ekan. Bu qisqarish

uzunlikning Lorens qisqarishi deyiladi. Harakat tezligi u qancha katta bo‘lsa, qisqarish ham shuncha katta bo‘ladi. Demak, klassik fizikada absolut bo‘lgan, ya’ni barcha inersial sanoq sistemalarida bir xil bo‘lgan tayoqcha uzunligi maxsus nisbiylik nazariyasida nisbiy, ya’ni turli inersial sanoq sistema-

larida turlicha bo‘lib chiqdi.


Download 159,73 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   21




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish