“fizika va kimyo” kafеdrasi “fizika” (Molekulyar)

Tajriba namunasi:

Natijalar va ularning tahlili:
Aralashmaning temperatura qiymati suvning boshlang’ich temperaturalari oralig’ida yotadi. Aralashmaning hisoblangan va o’lchangan temperaturalari jadval 1 da keltirilgan. Jadval 1 dan ko’rinib turibdiki, temperaturalarning qiymatlari tajriba xatoliklari chegarasida yaxshi mos keladi.

Qattiq jismlarning solishtirma issiqlik sig’imini aniqlash.

Tajriba qurilmasi

Ishning maqsadi

Nazariy ma’lumotlar.
Jism qizishida yoki sovushida yutilgan yoki ajralgan issiqlik miqdori ΔQ temperaturaning o’zgarishiga ΔT va massaga m proporsional:

ΔQ = cm⋅Δϑ (I).

Bu yerda proporsionallik koeffisiyenti c – jismning solishtirma issiqlik sig’imi deyiladi va uning qiymati materialning turiga bog’liq.
Mazkur tajribada pitra shaklidagi turli materiallarning solishtirma issiqlik sig’imi koeffisiyenti aniqlanadi. Har bir hol uchun pitralar torozida tortiladi va ϑ 1 temperaturagacha qizdiriladi, keyin massasi torozida tortib aniqlangan ϑ 2 temperaturali suv quyiladi. Yaxshi aralashgandan keyin issiqlik almashinuvi evaziga pitra bilan suv umumiy temperaturaga erishadi ϑ m. Bunda pitradan ajralgan issiqlik miqdori ΔQ₁

ΔQ₁=c₁⋅m₁⋅(ϑ ₁-ϑ _m) (II),

(bu yerda m1 pitra massasi, c₁- pitraning solishtirma issiqlik sig’imi) suv yutgan issiqlik miqdoriga ΔQ₂ teng

ΔQ₂=c₂⋅m₂⋅(ϑ _m –ϑ ₂) (III),

bu yerda m₂ – suv massasi. Bu yerda suvning solishtirma issiqlik sig’imi koeffisiyenti c₂ aniq, temperaturasi esa bug’ temperaturasiga teng deb faraz qilinadi. No’malum c₁ ning qiymati o’lchangan ϑ _m, ϑ ₂, m₁ va m₂ ning qiymatlari bo’yicha quyidagi formula orqali hisoblanadi:

c₁ c₂
(IV)

Kalorimetrning idishi ham pitradan ajralgan issiqlikning bir qismini yutadi. Demak, kalorimetrning issiqlik sig’imi quyidagiga teng bo’ladi

C_K=C₂⋅m_k (V)

Shunday qilib, kalorimetr idishining suv ekvivalenti mK hisoblashlarda hisobga
olinadi. (III) formula bilan hisoblangan yutilgan issiqlikning miqdori ancha aniqroq hisoblanadi

ΔQ₂=c₂⋅(m₂+m_k) ⋅(ϑ _m –ϑ ₂) (VI),

va uni hisobga olgan holdagi (IV) formula quyidagi ko’rinishga keladi:
c₁ c₂