Fizika va astronomiya

16.1-jadval

№	Hodisalar	Tabiatda	Oilaviy sharoitda	Inson hayotida
1.	Issiqlik o‘tkazuvchanlik
2.	Konveksiya
3.	Nurlanish

Umumlashtirish

Umumiashtirishning ta’rifidan kelib chiqib, quyidagilami amalga oshiring:

1. 
   Umumiashtirishning maqsadini aniqlang.
   
2. 
   Umumlashtiriluvchi obyektning asosiy elementlarini va dalillaming muhimlarini ajratib oling.
   
3. 
   Ajratilgan elementlami taqqoslang, bir-biriga qarama - qarshi qo‘ying va umumiashtirishning asosini aniqlang.
   

Umumlashtirish natijasida xulosa chiqaring. Ular umumiy tendensiya, qonuniyatlar, fundamental g‘oya va boshqa shaklda bo‘lishi mumkin.I Jshhn flkrlarni moddalaming atom tuzilishiga tatbiq qilib, quyidugi savollarga javob bering:

a) Alomiiitig Rezerford-Bor taklif qilgan planetar modeli bowliqn nfomlarga qanday qilib umumlashtirildi?

bj Bti umumlashtirishning qanday yutuq va kamchiliklari ши v |iid?

<1) I atidagi umumlashtirish bilan o‘qitishdagi umumlashtirish oiasida qanday bog‘lanish bor?

Yuqorida aytilganlarga o‘xshash o‘quvchilaming ijodiy likfla-.hini o‘stirishga xizmat qiladigan induksiya, deduksiya, ulr.liaksiyalash kabi ilmiy bilish metodlari va ta’rif berish hamda xulosa chiqarish kabi malaka va ko‘nikmalami shakllantirishga icgishli topshiriqlami bayon qilib o‘taylik.

Induksiya

1. 
   Induktiv fikr yuritishning maqsadini aniqlang.
   
2. 
   Ilmiy dalillami, fizik hodisalami va ulaming xossalarini lo'g'ri tasavvur qiling.
   

к Ulaming har birini ta’riflang.

•I. Olingan turli ilmiy dalillami tahlil qilib, ulaming orasidagi hog'lanishlami aniqlab, umumiy xulosa chiqaring.

Deduksiya

I I )eduktiv fikrlashning maqsadini aniqlang.

I )astlabki nazariy va amaliy umumlashtirishning ahamiyatini tn’ri Hang.

V Umumlashtirishning ichidagi ayrim dalillami va hodisalami loping.

■I Ayrim dalillar va hodisalarning mohiyatini tushuntiring. Abstraksiyalash

I Abstraksiyalashning maqsadini ta’riflang.

2, Tndqiq qilinuvchi obyekt to‘g‘risida tayanch bilimlami

1 IHilIgmi sharoitda obyektning asosiy belgilarini, kUHlialyidlnrliil Vrt boshqa obyektlar bilan bogflanishini fikran ajratib ohng

4 Afrntlh ollngiin bclgilar, xususiyatlar va bog‘lanishlar liti'yh tin ohycktni (n'rllliing.Ta’rif berish

1. 
   Ta’riflanuvchi tushunchaning ahamiyatini ko‘rsating.
   
2. 
   Ta’riflanuvchi tushunchaning asosini toping.
   
3. 
   Ta’riflanuvchi tushunchani boshqa tushunchalardan farq qiluvchi belgilarini ko‘rsating.
   
4. 
   Ta’riflanuvchi tushuncha bilan aniqlanuvchi tushunchalami taqqosiang.
   
5. 
   Ta’riflashning rejasini ayting.
   

Tushunchaning ta’rifini asoslash uchun quyidagilar bajarilishi kerak:

• 
  Nimani asoslash kerakligini aniqlash.
  
• 
  Asoslash uchun qo‘llaniluvchi dalillami va ulaming manbaini tadqiq qilish.
  
• 
  Dalillami mustahkamlovchi ifodalami va asosiy dalillami ajratib olish va ulami tizimga keltirish.
  
• 
  Asoslashning mantiqiy bog‘lanishini aniqlash va uni reja asosida ifodalash.
  
• 
  Asoslashda barcha argumentlar qamrab olinganini tekshirish.
  
• 
  Asoslashni mustahkamlovchi misollami va tajribalami ko‘rsatish.
  

Xulosa chiqarish

1. 
   Berilgan hodisaning yuz berish sababini toping.
   
2. 
   Uning muhim belgilari va o‘ziga xosligi nimada ekanligini aniqlang.
   
3. 
   Hodisaning yuz berish qonuniyatini tekshiring:
   

1. 
   hodisa har doim takrorlanib turadimi yoki bir marta yuz beradimi;
   
2. 
   hodisani yuz berish sababi nimalardan iborat;
   

4. 
   hodisaning yuz berishiga sabab bo‘lgan omillami bir tizimga keltiring.
   

Fizikadan o‘quv materiallarini o‘zlashtirish jarayonida o‘quv- chilarda dialcktik fikrlash, o‘qituvchining rahbarligida va mustaqil ish bajarish davomida amalga oshadi. Shuning uchun, o'qituvchi darsga tayyorlanish mobaynida, yuqorida ko‘rsatilgan amallami bajarish yo'llarini o‘quvchilarga o'rgatishni rejalashtirishi kerak. Albatta, bu, o‘qituvchidan maxsus bilim va tayyorgarlikni talab qiladi, lekin bunday faoliyat o‘z samarasini beradi.