—fizika ta’lim yo‘nalishi bitiruvchisi daminova sayyora xursandovnaning bakalavr darajasini olish uchun yozilgan «suyuqliklar mexanikasining elementlarini laboratoriya qurilmalari yordamida tushuntirish»

2.1 Qovushoqlik. Puazeyl formulasi.

Real gazlarda, normal bosim kuchlaridan tashqari,harakatlantiruvchi suyuqlik elementlari chegaralarida ichki ishqalanish kuchlari yoki qovushqoqlikning tangensial (o’rinma) kuchlari ham ta’sir qiladi.Bunday kuchlarning mavjudligiga oddiy misollarda ishonch hosil qilish mumkin.Chunonchi qovushqoqlik kuchlari yo’q deb,ideal suyuqlik uchun keltirib chiqarilgan Bernulli tenglamasi quyidagi natijalarga olib keladi:Agar suyuqlik o’zgarmas kesimli to’g’ri chiziqli gorizantal truba boyicha oqayotgan bo’lsa, statsionar oqim vaqtida suyuqlikning bosimi trubaning butun uzunligi boyicha bir xil bo’ladi.Haqiqatda suyuqlikning bosimi uning oqish yo’nalishida pasayib boradi.Oqishning statsionar bo’lishi uchun trubaning uchlarida doimiy bosim farqini u suyuqlik oqish vaqtida hosil bo’ladigan ichki ishqalanish kuchlari bilan muvozanatlashadigan bо‘lishi kerak.

Ikkinchi misol sifatida aylanayotgan idishdagi suyuqlikni olib qarash mumkin.Agar suyuqlikka to’ldirilgan vertikal silindrik idish o’z o’qi atrofida tekis aylanma harakatga keltirilsa,suyuqlik ham asta-sekin aylana boshlaydi.

1.Real suyuqliklarda, normal bosim kuchlaridan tashqari,harakatlanuvchi suyuqlik elementlari chegaralarida ichki ishqalanishning yoki qovushoqlikning tangensial(o’rinma)kuchlari ham ta’sir qiladi.Bunday kuchlarning mavjudligiga soda misollarda ishonch hosil qilish mumkin.Chunonchi qovushoqlik kuchlari yo’q deb keltirib chiqarilgan Bernulli tenglamasi quyidagi natijaga olib keladi.Agar suyuqlik o’zgarmas kesimli to’g’ri chiziqli gorizantal truba boyicha oqayotgan bo’lsa,statsionar oqim vaqtida suyuqlikning bosimi trubaning butun uzunligi boyicha bir xil bo’ladi. Haqiqatda suyuqlikning bosimi uning oqish yo‘nalishida pasayib boradi. Oqishning statsionar bo‘lishi uchun trubaning uchlarida doimiy bosim farqini u suyuqliq oqishi vaqtida.hosil bo‘ladigan ichki ishqalanish kuchlari bilan ,muvozanatlashadigan qilib birday saqlab turish kerak.

2.Ichki ishqalanishning miqdoriy qonuniyatlarini topish uchun eng. sodda misoldan boshlaganimiz yaxshi. Orasida suyuqlik qatlami