Fizika o’qitish metodikasi

Gidrostatik g‘ayritabiiylik (paradoks). Suyuqlik va gazlarning gidrostatik xossalari o‘zining molekulyar tuzilishiga ko‘ra qattiq jismlar xossalaridan keskin farq qiladi. Gazlar o‘zini saqlayotgan idish shaklida bo‘ladi. Yetarlicha kichik ta’sir kuchi yordamida suyuqlikning hajmini o‘zgartirmasdan uning shaklini o‘zgartirish mumkin. Og‘irlik kuchi may-donidagi suyuqlik uni saqlayotgan idish saklida bo‘ladi. Tinch holatdagi suyuqlikning sathi (gazlardan farqli), uni saqlayotgan idishning shaklidan qat’iy nazar, ogirlik kuchi ta’siri yo‘nalishiga perpendikulyar bo‘ladi. Biz yuqorida tinch holatdagi suyuqlikka ta’sir etuvchi kuchlar: sirt kuchlari, massaviy kuchlar hamda sirt taranglik kuchi va ularning ahamiyati haqida to‘xtalib o‘tgan edik. Yuqorida aytilganlarga qo‘shimcha qilib, shuni ta’kidlash lozimki, suyuqlik ustunining idish tubiga bosuvchi kuchi suyuq-likning jinsidan, idish tubining yuzasidan va suyuqlik ustuni balandligidan bog‘liq, ammo idishning shaklidan bog‘liq emas. Shunday qilib, idishning shakli har xil, ammo ularning tubi yuzasi bir xil bo‘lib, ularga bir xil jinsli suyuqlik bir xil chuqurlikda quyilgan bo‘lsa, u holda idishlarning tubiga ta’sir etuvchi bosim kuchi bir xil va o‘zaro teng bo‘ladi (2.6-rasm). Bunday hodisa gidrostatik g‘ayritabiiylik (paradoks) deb ataladi.

2.6-rasm. Gidrostatik g‘ayritabiiylik (paradoks) sxemasi.