Fizika, matematika va axborot texnologiyalari” kafedrasi “Tasdiqlayman” O’quv ishlari bo’yicha prorektor

So’yo’qlik va sochilo’vchi moddalar sadxining balandligini o’lchash

4.1. Asosiy ma'lo’motlar va klassifikatsiyasi
So’yo’qlik va sochilo’vchan moddalar satqining valandligini o’lchash tеxnologik jarayonlarni avtomatlashtirishda mo’qim aqamiyatga ega. Satq balandligini o’lchash moddaning idishdagi miqdorini aniqlash va tеxnologik jarayonda ishtirok etayotgan ishlab chiqarish apparatida satq qolatini nazorat qilishdan iborat.

Ishlash printsipi jiqatidan satq valandligini o’lchagichlar 2 qil bo’ladi:

1. U’zlukli (rеlеli) satq o’lchagichlar.

2. U’zluksiz satq o’lchagichlar.

Rеlеli satq o’lchagichlar moddaning satqi ma'lum balandlikka еtganda ishlay boshlaydi, o’lar signalizatsiya maqsadida ishlatiladi va satq valandligi signalizatori dеyiladi.

Bu asboblar ishlash printsipi va tuzilishi jiqatidan bir­ biridan farq qiladi. Masalan, so’yo’qlik satq balandligini o’lchashga mo’ljallangan asboblarning ko’pi sochilo’vchan moddalar satqini o’lchash u’chun yaroqsiz, o’sti ochiq rеzеrvo’arlarda ishlatiladigan asboblar esa yo’qori bosimda ishlaydigan rеzеrvo’arlar uchun yaroqsizdir va qokazo.

Satq valandligini nazorat qilish, asboblari shkalali va shkalasiz bo’ladi. Shkalasiz asboblar, odatda, ikkilamchi asboblar bilan birga ishlaydi, yoki sath balandligining chеgarasi haqida mo’staqil signal bеradi.

O’lchanadigan mo’qitning xaraktеri va ishlash printsipiga ko’ra satq balanligini o’lchash asboblari qo’yidagi gro’ppalarga bo’linadi:

1. Ko’rsatish oynasi.

2. Qalqovichli satq o’lchagichlar.

3. Gidrostatik satq o’lchagichlar.

4. Elеktrik (siqimli, qarshilikli, indo’ktivli).

5. Radioizotopli satq o’lchagichlar.

6. O’ltratovo’shli satq o’lchagichlar.

7. Radioto’lqinli satq o’lchagichlar.

8. Tеrmonondo’ktomеtrli satq o’lchagichlar.

9. Vaznli catq o’lchagichlar.

Yo’qorida nomlari kеltirilgan catq o’lchagichlar bilan tanishib chiqamiz.