Fizika, matematika va axborot texnologiyalari” kafedrasi “Tasdiqlayman” O’quv ishlari bo’yicha prorektor

а₂ 1,26 а₁,

1дБ = 0,1 ;

«куч» катталиклари учун эса 1дБ = 0,1 ; .

МЕТРОЛОГИК ТАЪМИНЛАШ

Ўлчашлар техник воситалар, ёрдамида амалга оширилади. Бир хил катталиклар бир вақтда, хоҳ турли вақтларда хоҳ битта лабораторияда, хоҳ турли лабораторияларда ўлчанишидан катъи назар, маълум бир аниқликка эга бўлиши ва бир хил бўлиши шарт. Бу шартлар бажарилиши учун маълум метрологик таъминот яратиш, яъни ўлчашларнинг бирлигига ва талаб қилингаи даражадаги аниқликка эга бўлишига эришиш учун зарур бўлган илмий ва ташкилий асосларни, техник воситаларни ҳамда нормаларни белгилаш ва қўллаш керак,

Мамлакатимизда метрологик таъминотнипг асосини давлат ва тармоқлар метрологик хизматларидан иборат бўлган ССЖИ метрологик хизмат ташкил этади.

Ўлчашлар бирлиги деганда айнан бир хил ўлчаш натижаларининг ўлчаш вақти ва жойидан қатъи назар бир хиллиги ва ўлчашнинг ишончлилиги тушунилади. Ўлчашлар бирлиги бир типдаги ҳар хил асбоблар ёрдамида олинган ўлчашлар натижаларини ўзаро таққослашга имкон беради.

Ўлчаш воситаларининг хатоликларини аниқлаш ва уларнинг фойдаланишга яроқлилигини билиш учун улар текширилади. Тек- шириш термини метрология учун алоҳида тушунчадир. Текшириш метрология хизмати органлари томонидан эталонлар ва намунали ўлчаш воситалари ёрдамида ўтказилади.

Эталон деб қонунлаштирилган физик катталик бирлигинн акс эттириш ва сақлаш учун ишлатиладиган ўлчов асбобларига (воси- таларига) ёки ўлчов воситалари комплексига айтилади. Мамлака- тимиздаги бирламчи эталонлар мазкур бирликни жуда юқокори аниқликда хосил қилишни таъминлайди. Бирламчи эталонлардаи ташқapи иккиламчи эталонлар ҳам мавжуддир, улар ёрдамида бирликнинг ўлчами намунали ўлчаш воситаларига берилади.

Намунали ўлчов воситалари деб намуна сифатида аттестациядан ўтган (аттестация — ўлчов воситаси ўз вазифасига мослигининг хужжат билан тасдиқланиши ва ишчи ўлчов воситаларини текширишда қўлланиладигап ўлчов воситаларига айтилади.

Ишчи ўлчов асбоблари деб турли соҳаларда амалда ўлчаш учун қўлланиладигап ўлчов воситаларига айтилади.

Шундай қилиб физик катталик бирлигининг ўлчами узатиладиган метрологик занжир қуйидаги асосий қисмлардан иборат: эта­лонлар — намунали ўлчов воситалари — ишчи ўлчов воситалари.