Fizika kursi


ASOSIY  QONUNLAR VA FORMULALAR



Download 2,6 Mb.
Pdf ko'rish
bet262/268
Sana11.01.2022
Hajmi2,6 Mb.
#348187
1   ...   258   259   260   261   262   263   264   265   ...   268
Bog'liq
fizika kursi

ASOSIY  QONUNLAR VA FORMULALAR 

 

I. Mexanikaning fizik asoslari

 

T.r.


 

Formula nomi

 

Formula


 

 

 



1.1.

 

O‘rtacha tezlik



 

 

Oniy tezlik



 

t

r

zt

o



=

'

υ



 

dt

dr

t

о

=

.



.

υ

 



 

1.2.


 

To‘g‘ri chiziqli tekis 

harakatning yo‘l tenglamasi

 

 



t

s

υ

=



 

 

1.3.



 

To‘g‘ri chiziqli tekis 

o‘zgaruvchan harakatning 

yo‘l tenglamasi

 

2

2



0

at

t

S

+

=



υ

 

 



 

1.4.


 

O‘rtacha tezlanish

 

 

 



Oniy tezlanish

 

 



Tezlik

 

t



a

zt

o

0

'



υ

υ



=

 

dt



d

a

t

o

υ

=



.

.

 



at

+

=



0

υ

υ



 

 

 



1.5.

 

Normal tezlanish



 

 

 



Tangensial tezlanish

 

R



a

n

2

υ



=

 

dt



d

a

t

υ

=



 

 

1.6.



 

To‘liq tezlanish

 

2

2



,

н

t

н

t

a

а

а

a

a

a

+

=



+

=

 



 

1.7.


 

Erkin tushayotgan jism yo‘l 

tenglamasi 

 

2



2

0

gt



t

Н

±

=



υ

 

 



1.8.

 

Erkin tushayotgan jism 



tezlanishi

 

 



g=9,81m/s

2

 



 

1.9.


 

Aylana bo‘ylab harakat, 

burchak tezlik

 

dt



d

ϕ

ω



=

 



 

416


 

1.10.


 

Burchak tezlanish

 

dt

d

ω

ε



=

 

1.11.



 

Aylana 


bo‘ylab 

tekis 


o‘zgaruvchan harakat

 

2



,

2

0



0

t

t

t

ε

ε



ω

ϕ

ω



ω

±

=



±

=

 



 

1.12.


 

Aylanma  harakatdagi  chiziqli 

va 

burchakli 



kattaliklar 

orasidagi o‘zaro bog‘lanishlar

 

ω

υ



ϕ

R

R

S

=

=



;

 

R



a

R

a

н

t

2

;



ω

ε

=



=

 

1.13.



 

Impuls (harakat miqdori)

 

υ

m



P

=

 



 

1.14.


 

 

Nyutonning ikkinchi qonuni



 

dt

dp

ma

F

=

=



 

 

1.15.



 

Impulsning  saqlanish  qonuni 

(yopiq sistema uchun)

 



=

=

=



n

i

i

i

const

m

P

1

υ



 

 

1.16.



 

S  masofada  o‘zgaruvchan 

kuch ta’sirida bajarilgan ish

 



=

5



cos dS

F

A

α

 



 

1.17.


 

Quvvat


 

dt

dA

N

=

 



 

1.18.


 

Kinetik energiya

 

2

2



υ

m

W

к

=

 



1.19.

 

Potensial energiya



 

mgh

W

p

=

 



 

1.20.


 

Elastik 


deformatsiyaning 

potensial energiyasi

 

2

2



кх

W

p

=

 



 

1.21.


 

Yopiq 


sistemaning 

to‘liq 


energiyasi

 

 



p

к

W

W

W

+

=



 

 

1.22.



 

Yopiq  sistemaning  mexanik 

energiyasining 

saqlanish 

qonuni

 

 



const

W

W

p

к

=

+



 

 

1.23.



 

Aylanma  harakat  qilayotgan 

qattiq jism inersiya momenti

 



=

=

n



i

i

i

r

m

I

1

2



 


 

417


1.24.

 

Shteyner teoremasi



 

2

ma



I

I

c

+

=



 

 

1.25.



 

Aylanayotgan  qattiq  jismning 

kinetik energiyasi

 

2



2

2

ω



I

W

к

=

 



 

1.26.


 

Kuch momenti

 

dt

dL

I

M

=

=



ε

 

 



1.27.

 

Impuls momentining 



saqlanish qonuni

 

 



const

I

L

=

=



ω

 

 



1.28.

 

Butun olam tortishish qonuni



 

2

R



mM

G

F

=

 



1.29.

 

Og‘irlik kuchi



 

mg

P

=

 



1.30.

 

Uzluksizlik tenglamasi



 

const

S

=

υ



 

 

1.31.



 

Bernulli tenglamasi

 

const

P

gh

=

+



+

ρ

ρυ



2

2

 



 

1.32.


 

Relyativistik  vaqt  o‘tishining 

sekinlashishi

 

2



0

)

/



(

1

c



t

t

υ



=



 

 

1.33.



 

Relyativistik 

uzunlikning 

Lorens qisqarishi

 

 

 



2

0

)



/

(

1



c

υ



=

l

l



 

 

1.34.



 

Relyativistik 

tezliklarning 

qo‘shish qonuni

 

2

0



0

2

0



0

'

1



'

;

'



1

c

c

υ

υ



υ

υ

υ



υ

υ

υ



υ

υ



=

+



+

=

 



 

1.35.


 

Relyativistik massa

 

2

0



)

/

(



1

c

m

m

υ



=

 

 



1.36.

 

Relyativistik impuls



 

2

0



)

/

(



1

c

m

m

P

υ

υ



υ

=



=

 

 



1.37.

 

Energiya va massaning o‘zaro 



bog‘lanish qonuni

 

2



2

0

2



)

/

(



1

c

c

m

mc

W

υ



=

=

 



 

1.38.


 

Relyativistik  zarraning  to‘liq 

energiyasi 

va 


impulsi 

orasidagi bog‘lanish ifodasi

 

 

2



2

4

2



0

c

P

c

m

W

+

=



 


 

418


II. Statistik fizika va termodinamika asoslari

 

2.1.


 

Boyl-Mariott qonuni

 

T=const, PV=const

 

2.2.


 

Gey-Lyussak qonuni

 

V=V

0

(1+

α

t), P=const

 

2.3.



 

Sharl qonuni

 

P=P

0

(1+

α

t), V=const

 

2.4.



 

Delton qonuni

 

P=P

1

+P

2

+······+P

n

 

 

2.5.



 

Ixtiyoriy  gaz  massasi  uchun 

Klapeyron-Mendeleyev 

tenglamasi

 

RT

RT

m

PV

ν

µ



=

=

 



 

2.6.


 

Ideal gaz  molekulyar-kinetik 

nazariyasining asosiy 

tenglamasi

 

>

<



=

2

'



3

1

rkv



o

м

nm

P

υ

 



 

2.7.


 

Molekulaning 

o‘rtacha 

kvadratik tezligi

 

µ

υ



RT

m

KT

n

rkv

o

3

3



2

'

=



>=

<

 

 



2.8.

 

Molekulaning 



o‘rtacha 

arifmetik tezligi

 

πµ

π



υ

RT

m

KT

n

a

8

8



=

>=

<

 

 

2.9.



 

Molekulaning 

eng 

katta 


ehtimol tezligi

 

µ



υ

RT

m

KT

n

e

2

2



=

=

 



 

2.10.


 

Barometrik formula

 

RT

gh

е

р

р

µ

0



=

 

 



2.11.

 

Molekulalarning 



erkin 

chopish 


yo‘li 

o‘rtacha 

uzunligi

 

n



d

z

2

2



1

π

υ



=

>

<

>

<

>=

<

l

 

 



2.12.

 

Molekulalarning 1s davomida 



o‘rtacha to‘qnashishlar soni

 

>



<

>=

<

υ

π

n



d

z

2

2



 

 

2.13.



 

Furening issiqlik 

o‘tkazuvchanlik qonuni

 

st



dx

dT

Q

λ



=

 

 



2.14.

 

Fikning diffuziya qonuni



 

st

dx

dp

D

M

=



 

 

2.15.



 

Ichki 


ishqalanish 

uchun 


Nyuton qonuni

 

S



dx

d

F

υ

η



=

 



 

2.16.


 

Molekulalarning 

o‘rtacha 

kinetik energiyasi

 

KT

W

k

2

1



>=

<

 



 

419


 

2.17.


 

Ixtiyoriy  ideal  gaz  massasi 

uchun ichki energiya

 

RT



i

m

RT

i

U

2

2



µ

ν

=



=

 

 



2.18.

 

Termodinamikaning birinchi 



 

qonuni


 

dA

dU

dQ

+

=



 

2.19.


 

O‘zgarmas  hajmdagi  gazning 

molyar issiqlik sig‘imi

 

R



i

C

v

2

=



 

2.20.


 

O‘zgarmas bosimdag gazning 

molyar issiqlik sig‘imi

 

R



i

C

p

2

2



=

 



2.21.

 

Hajm o‘zgarganda gazning 



bajargan ishi

 

 



pdv

dA

=

 



2.22.

 

Izobarik kengayishda gazning 



bajargan ishi

 

)



(

)

(



1

2

1



2

T

T

R

m

V

V

P

A

=



=

µ



 

2.23.


 

Izotermik  kengayishda  gaz-

ning bajargan ishi

 

2



1

1

2



ln

ln

P



P

RT

m

V

V

RT

m

Q

A

µ

µ



=

=

=



 

2.24.


 

Adiabatik jarayon tenglamasi, 

Puasson tenglamasi 

 

c



о

nst

TP

c

о

nst

TV

const

PV

=

=



=



γ

γ

γ



γ

1

1



;

;

 



2.25.

 

Adiabatik  kengayishda  gaz-



ning bajargan ishi

 

















=

=



1

2



1

1

1



2

1

1



1

)

(



γ

γ

µ



V

V

v

p

T

T

C

m

A

V

 

2.26.



 

Issiqlik   mashinasining 

foydali ish koeffitsienti (FIK)

 

1



2

1

<

=

=



Q

Q

Q

Q

A

η

 



2.27.

 

Karno siklining FIK



 

1

2



1

T

T

T

=



η

 

2.28.



 

Molyar  real  gaz  uchun  Van-

der-Vaals tenglamasi

 

(



)

RT

b

V

V

a

P

M

M

=











+

2

 




 

420


 


Download 2,6 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   258   259   260   261   262   263   264   265   ...   268




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish