Fizika kursi

1 - BOB. KINEMATIKA ASOSLARI 

 

1.1- §. Sanoq sistemasi. Moddiy nuqta kinematikasi 

 

 

Mexanik  harakatda  bir  jismning  vaziyati  boshqa  jismlarga 

nisbatan  o‘zgaradi.  Mexanik  harakatning  eng  sodda  ko‘rinishi  sifatida 

moddiy  nuqta  harakatini  ko‘raylik.  Ko‘rilayotgan  masalalarda  shakli  va 

o‘lchamlarini  hisobga  olinmaydigan  jism  moddiy  nuqta  deb  ataladi. 

Moddiy  nuqta  tushunchasi  abstrakt  tushuncha  bo‘lib,  tabiatdagi  real 

jismlarni  ideallashtirish  natijasida  vujudga  keladi  va  uni  kiritilishi 

tekshirilayotgan aniq masalalarni yechishni yengillashtiradi. 

Masalan:  Yerning  va  boshqa  planetalarning  Quyosh  atrofida 

harakatlarini  o‘rganayotganimizda  Yer,  planetalar  va  Quyoshni  moddiy 

nuqtalar deb hisoblash mumkin. 

 

Jismlar  harakati  fazo  va  vaqtda  amalga  oshadi.  Fazo  abadiy 

mavjud,  cheksiz  katta,  qo‘zg‘almas  materiya  ko‘rinishida  tasvirlanadi. 

Fazoning xossalari vaqt o‘tishi bilan o‘zgarmaydi.Vaqt fazoning istalgan 

nuqtasida birday o‘tadi deb hisoblanadi, ya’ni o‘z-o‘zicha, tekis va biror 

boshqa  borliqqa  bog‘liq  bo‘lmagan  holda  o‘tadi  deb  qaraladi.  Har 

qanday fizik hodisa yoki jarayon fazoning qayerdadir va qachondir sodir 

bo‘ladi.  Mexanika  nuqtai  nazarida  harakat 

jismlarning fazodagi vaziyatini vaqt o‘tishi 

bilan  o‘zgarishidan  iboratdir.  Moddiy 

nuqtaning  fazodagi  holatini  biror  ixtiyoriy 

tanlab olingan  sanoq sistemasiga    nisbatan 

qaraladi. 

 

Fazoda  moddiy  nuqta  holatini 

to‘g‘ri  burchakli  uch  o‘lchovli  Dekart  x,