Fizika-kimyo

1-BOB. Dinamika asoslari.

• 1-BOB. Dinamika asoslari.
• Nyuton qonunlari
• kuch ta’sirida jism deformatsiyalanishi, ya’ni shakli va o’lchamlarini ham o’zgartirishi mumkin. Bunga kuchning statik namoyon bo’lishi deyiladi. Kuch vektor kattalik bolib, nafaqat son qiymati bilan, balki yo‘nalishi va qaysi nuqtaga qo’yishi bilan ham xarakterlanadi. Kuch vektor kattalik bo'lib, jismga boshqa jismlar va maydonlar tomonidan kо‘rsatilayotgan mexanik ta’siring о‘lchovi hisoblanadi va bu ta'sir natijasida jism yoki tezlanish oladi yoki uning shakli va о’lchamlarini о‘zgartiradi. Fizikada kuchni F harfi bilan belgilash qabul qilingan. Kuch ta’sirida jismning mexanik harakati qanday o‘zgaradi degan savol tug‘iladi. Bu savolga Nyutonning ikkinchi qonuni javob beradi.
• Nyutonning ikkinchi qonuni. Kuchlar ta’sirining mustaqillik prinsipi. Markazga intilma kuch, markazdan qochma kuch. Nyutonning ikkinchi qonuni. Quyidagicha tajriba o'tkazamiz: dastlab. o'zgarmas massali jismga (m = const) turli kuchlarning ta'sirini ko'raylik. Masalan, futbol to'pini yosh bola, o'spirin va futbolchi tepsin. Tabiiyki, to'p eng katta tezlanishni futbolchi tepganida oladi, boshqacha aytganda, jismning oladigan tezlanishi unga ta'sir etayotgan kuchga to'g'ri proporsional bo'ladi, ya’ni a~F.

2-BOB. SAQLANISH QONUNLARI

• 2-BOB. SAQLANISH QONUNLARI
• Fizika — materiyaning umumiy xossalari, moddalar va maydonlarning harakat qonunlarini o'rganishini biz bilamiz. Materiyaning, ya’ni moddalarning va maydonlarning harakati esa makon va zamonda ro‘y beradi. Shunday ekan, makon va zamonda ro’y beradigan barcha jarayonlarni ma’lum tartibga solib turadigan universal qonunlar mavjudmi degan savol tugiladi. Bunday qonunlar mavjud va fizikada ular saqlanish qonunlari deyiladi. U yoki bu nazariyaning, tajriba natijalarining to’g’riligi aynan shu qonunlarning bajarilishiga qarab tekshiriladi. Bu qonunlar nimalarga tayanib kiritilgan? Modomiki, materiyaning harakati makon va zamonda rо’у berar ekan, bu universal qonunlar ham makon va zamonga tayangan, ya’ni ularning biror xossasiga asoslangan bo’lmog’i kerak. Bu xossalar: makonning, ya’ni fazoning bir jinsliligi va izotropligi, zamonning, ya’ni vaqtning esa bir jinsliligidir. Fazoning bir jinsliligi. Fazoning bir jinsliligi deyilganda uning barcha nuqtalarining teng kuchliligi tushuniladi. Boshqacha aytganda, fizik jarayonning ro’y berishi, tajriba fazoning qaysi nuqtasida o’tazilishidan qat’iy nazar bir xilda kechadi.