Fizika” fani bo’yicha

Nazorat uchun savollar

1. Yorug’lik difraksiyasi deb qanday hodisaga aytiladi?

2. Difraksion panjaraning tuzilishi qanday va u nimani aniqlash uchun ishlatiladi?

3. Difraksion panjara bo’yicha X ni aniqlash formulasi qanday keltirib chiqariladi?

4. Difraksion spektrdagi ranglarning joylashish tartibi qanday?

10 – laboratoriya ishi

Refraktometr yordamida eritma konsentratsiyasini va nur sindirish ko’rsatkichini aniqlash

Ishning maqsadi. Yorug’lik nurining sinish qonunlari bo’yicha talabalar bilimini chuqurlashtirish va shu qonunlar asosida ish-laydigan qurilmalar bilan tanishtirish.

Kerakli asbob va materiallar. 1. Refraktometr. 2. Glisterin aralashmasining turlari. 3. Distillangan suv. 4. Pipetkalar. 5. Prizmalar yuzasini tozalash uchun paxta yoki bint.

Ish bajarish tartibi

1. Tajribani o’tkazishda awal yorituvchi prizma ko’tariladi va ikkala prizma sirtlarining tozaligi tekshiriladi. Prizmalaming sirti distillangan suv bilan yuviladi, so’ngra toza qumq mato bilan artiladi.

2. Oichash prizmasining o’rtasiga pipetka yordamida 2—3 tomchi distillangan suv tomiziladi va oichash prizmasining ustini yorituvchi prizma bilan yopiladi.

3. Biz qarayotgan usulda yomgiik prizma ustidagi darchadan tushiriladi, bunda oichash prizmasi tomonidan qo’yilgan darcha yopib qo’yiladi.

4. Kompensator dastasini aylantirish bilan ko’rish maydo-nining yomg’ va xira chegarasidagi bo’yalish yo’qotiladi.

5. Distillangan suv uchun ko’rish maydonining yomg’ va xira qismlarini chegaralovchi punktir chiziqning vaziyati aniqlanadi. Agar tajriba to’g’ri o’tkazilayotgan boisa va asbob oichash vaqtida to’g’ri ko’rsatsa, distillangan suv 20° C haroratda boiganida ko’rish maydonining yorug’ va xira qismlarini chegaralovchi chiziq vizir chizig’i bilan ustma-ust tushirilganda shkalaning ko’rsatishi n = 1,333 ga (o’ng tomondagi shkalaning ko’rsatishi 0 boiimga) to’g’ri keladi.

6. Prizmalar sirti yuqorida aytilganday qaytadan tozalanadi, yumshoq quruq mato bilan artiladi. Yorituvchi prizmani ko’tarib, oichash prizmasining o’rtasiga 1 — 2 tomchi tekshiriluvchi eritmadan tomiziladi va yoritiluvchi prizma yopiladi. Ko’rish maydonida yomg’ va xira qismlaming yaqqol chegarasi hosil qilingach, sindirish ko’rsatkichi va eritma konsentratsiyasi yozib olinadi.

Tajriba kamida 5 marta takrorlanadi.

7. Xuddi shu usuldagi oichashlar turli konsentratsiyali erit-malarning har biri uchun 5 martadan takrorlanadi.

8. Olingan natijalar jadvalga yoziladi.

jadval

Tajribalar soni

Glitserin aralashmasi

10%

20%

30%

40%

50%

ni

ci

ni

ci

ni

ci

ni

ci

ni

ci

1. 2. 3.

o’rtacha

9. Har bir aralashma uchun o’rtacha nur sindirish ko’r-satkichini topib, «. va c. % lar orasidagi bogianish grafigini qurib, nomaium aralashmaning konsentratsiyasini aniqlaymiz ( rasm).

rasm.