Fizika” fani bo’yicha

Tayanch so’z va iboralar: Yorug’likning qutblanishi, tabiiy va qutblangan yorug’lik, Malyus qonuni, Bryuster qonuni, polyarimetriya, prizma, shisha, nur sindirish ko’rsatkichi, tushish burchagi, optik aktiv modda, burilish burchagi, yorug’lik intensivligi Jismlarning issiqlik nurlanishi, absolyut qora jism, Kirxgof qonuni, Stefan – Bolsman qonuni, Vinning siljish qonuni, Plank gipotezasi, Plank doimiysi, temperature, to’lqin uzunligi, energiya.

1. 
   Yorug’likning qutblanishi. Tabiiy va qutblangan yorug’lik.
   

Elektromagnit to’lqinlar ko’ndalang to’lqinlardir. Shuning uchun shu bilan birga yorug’lik to’lqinlarida odatda tarqalish yo’nalishiga nisbatan asimmetriyalik bo’lmaydi. Bunga tabiiy yorug’lik tarkibida nurga perpendikulyar bo’lgan hamma yo’nalishlar bo’yicha bo’layotgan tebranishlar mavjudligi sabab bo’ladi. tabiiy yorug’likda yo’nalishdagi tebranishlar bir-birini juda tez va tartibsiz almashtirib turadi. Tebranishlarning yo’nalishlari biror tarzda tartiblangan yorug’lik qutblangan yorug’lik deb ataladi.

Agar yorug’lik vektorining tebranishlari faqat bitta tekislikda yuz berayotgan bo’lsa (1-rasm) , bunday yorug’likni yassi qutblangan deb yuritiladi.

Yorug’lik vektori tebranayotgan tekislikni tebranish tekisligi deyiladi. Yassi qutblangan yorug’likni tabiiy yorug’likdan polyarizatorlar deb ataluvchi asboblar yordamida olish mumkin. Bu asboblar tekislikga parallel tebranishlarni bemalol o’tkazib, bu tekislikga perpendikulyar tebranishlarni ushlab turadi 2-rasm.

2. 
   Malyus qonuni.
   

A amplitudaning polyarizator tekisligi bilan φ burchak hosil qiluvchi tekislikda yuz berayotgan tebranishini ikkita A₁ = A cosφ va A₁ = A sinφ tebranishlarga ajratish mumkin. O’tgan to’lqinning intensivligi A₁² = A² cos² φ va A₁² = A² sin² φ miqdorga proporsional, ya’ni cos φ ga teng. bu erda L amplitudasi A bo’lgan tebranishning intensivligi (2-rasm). Polyarizatorga amplitudasi A₀ va intensivligi 1₀ bo’lgan yassi qutblangan yorug’lik tushayotgan bo’lsin. Asbob orqali tebranishning A-A₀ amplitudali eltuvchisi o’tadi. Bunda φ – tushayotgan yorug’likning tebranish tekisligi orasidagi burchak. Demak, o’tan yorug’likning I intensivligi I=I₀ cos² φ (1)

Ifoda bilan aniqlanadi. Bu munosabat Malyus qonuni deb yuritiladi. Malyus qonuniga ko’ra ikkinchi polyarizatordan intensivligi quyidagiga teng:

I=(1/2)I _teb·cos²φ (2)

3.