“Fizika – Matematika” fakulteti “Informatika o‟qitish metodikasi”yo‟nalishi

II.Asosiy qism 

 

Saralash–  bu  massiv  elementlarin  biror  qonuniyat  (o‟sish,kamayish,  oxirgi 

raqami,bo‟luvchilar,juftlari toqlari …)ga asoslangan holda tartiblashga aytiladi. 

 

Umumanolgandasaralashningmaqsadiberilganob‟ektlarto„plamini 

aniqbirtartibdaguruxlabchiqishjarayonitushuniladi. 

 

Saralashningmaqsadikeyinchalik, 

saralashganto„plamniqidirilayotganelementinitopishdaniborat. 

Bu 

qariyib 

universal,  fundamental  jarayon.  Biz  bu  jarayon  bilan  har  kuni  uchrashamiz  – 

telefon  daftaridagi  saralash,  kitoblar  sarlavhasida,  kutubxonalarda,  lug„atlarda, 

pochtada savdoda va x.k. 

 

Xar  qanday  saralash  bu  dastur  demakdir  va  saralash  presedurasining 

tavsivlarining  baxosi  dastur  qanchalik  yaxshi  tuzilganiga  bog‟liq  bo‟ladi.Ikkita 

turli  usillarning  ish  unimidagi  farq  “  yaxshi  ”  va  “  yoman  ”  dasturlashtirilgan 

aynan  bitta  usil  o‟rtasidagilarga  nisbatan  bir  necha  kam  bo‟lishi  mumkin. 

---

Saralash  presedurasi  uchun  sarflanadigan  xaqiqiy  mashina  vaqti  massivlardan 

ko‟rib chiqish, qiyoslash va sikllarni tashkil etish, ma‟lumotlarni boshqa joyga  

ko‟chirish kichik dasturlari, kichik dasturlarning aloqasi uchun bog‟liq bo‟ladi. 

 

Bugun 

biz 

siz 

bilan 

massiv 

elementlarini 

saralashni 

ko‟rib 

chiqamiz.Saralashningjudako„pusullarimavjud.  Ular  turli  to„plamlar  uchun 

turlicha bo„lishi mumkin. 

 

Massivni  saralash  uchun  ishlatiladigan  usul  unga  berilgan  xotirani  ixcham  holda 

ishlatish  lozim.Boshqacha  qilib  aytganda,saralanayotgan  massiv  xuddi  shu 

massivni o„zida amalga oshirilishi lozim. 

Saralashusullarikammashinavaqtinitalabqilishilozim. 

Engyaxshitezalgoritmlartartibidagisaralashlarnitalabetadi. 

 

 

Buerdaikkitasaralashnifarqlashlozim. 

 

Ichki va tashqi saralash. 

 

Ichki saralash deganda, massivlarni saralashni, 

 

Tashqi saralash deganda esa, fayl elementlarini 

saralashni tushunamiz. 

 

Algoritmning  asosiy  xossalaridan  biri  unga  qo„llanish  sferasi(sohasi)  bilan 

bog„liq. 

 

Asosanikkitatursaralashimavjud: 

 

•  Ichkisaralash. Boshqachaqilibaytganda, bunday 

saralashmassivlardasaralashniamalgaoshiradi. Bunda keltirilag n ketma  – ketli 

koperativ  xotirada  joylashda  va  bunda  ixtiyoriy  yacheykaga  ruxsatlikirish 

mavjud. Asosan bu erda o„z joyida saralash amalga oshiriladi. 

•  Tashqisaralash. Buerdafayllarustidasaralash 

amalgaoshiriladi. Albatta, bunday saralashda vaqt ko„p ketadi, lekin, o„lcham 

jixattan katta ketma-ketliklarni saralash mumkin. 

 

Faraz qilaylik, bizga 

 

 

* log

n

n

1

2

,

, ...,

n

a

a

a

---

 

elementlar 

berilgan 

bo„lsin, 

u 

holda 

massivnisaralashdeganda, 

unielementlarinio„rinlarigaalmashtirishtushuniladi. 

 

 

 

Bu erda, quyidagi tartiblashtirilgan funksiyabajariladi.