Fizik kimyoviy tahlilning zamonaviy usullari

Fizik - kimyoviy tahlilning zamonaviy usullari.

Tahlil usullari	Usul qanday hodisaga asoslangan	O’lchaniladigan qiymat
Elektr-kimyoviy:	Sistemalarda elektr parametrlarning o’zgarishi
Elektr-gravimetriya	Elektrolizda moddalarning elektrodda ajralishi	Ajralib chiqqan moddaning massasi
Potensiometriya	Kimyoviy reaksiya natijasida sistemada elektrod potensialining o’zgarishi	Elektrod potensiali
Konduktometriya	Kimyoviy reaksiya jarayonida eritma elektr o’tkazuvchanligining o’zgarishi	Elektr o’tkazuvchanligi, Elektr qarshiligi
Polyarigrafiya	Elektrodning qutblanishi	Tok kuchi, kuchlanish
Optik usullar:	Moddaning o’zaro ta’sirida elektromagnit nurlanishi
Emission spektral tahlil	Yuqori temperatura ta’sirida spektr nurlarining chiqishi	Spektr chizig’ning holati va intensivligi
Lyuminessent tahlil	Moddaning ultrabinafsha nur ta’sirida nurlanishi	Nurlanish intensivligi
Rentgen spektroskopiya	Rentgen nuri ta’sirida atomdan rentgen spektrining chiqishi	Spektr chizig’ining intensivligi va holati
Atom-absorbsion spektroskopiya	Qo’zg’altirish manbaidagi monoxromatik nurlanishning atomda yutilishi	Yutilish intensivligi
Absorbsion spektrofotometriya, fotometriya, kolorimetriya,	Eritmada bo’lgan ion va molekulalar poli va monoxromatik nurlanishni yutishi	Eritmaning optik zichligi
Turbidimetriya	Gomogen bo’lmagan muhitda nur oqimining yutilishi va tarqalishi	Muhitning optik zichligi
Nefelometriya	Gomogen bo’lmagan muhitda nur oqimining tarqalishi va qaytarilishi	Muhitning optik zichligi
Refraktometriya	Nurning moddada sinishi	Sinish koeffisiyenti

Radioaktivasion	Moddani yadro zarrachasi bilan nurlantirishda elementning turg’un izotopi radioaktivligining o’zgarishi	Radioaktivligi
Izotop bilan suyultirish	Nishonli radioaktiv izotop ta’sirida birikma solishtirma aktivligining o’zgarishi	Radioaktivligi
Massa-spektral	Elektr va magnit maydonining qo’shma ta’sirida atom, molekula, ionlar ionlanish natijasida massa spektrining paydo bo’lishi	Spektr signali va intensivligining holati
Yadro-magnit rezonans(YMR) usuli	Yadro magnetizm ta’sirida doimiy magnit maydonda moddalarning elektromagnit nurlanishining rezonans yutishi	YMR spektr chizig’ining intensivlik signali holati

Kimyoviy modda toza bo'lsa, o'ziga xos xususiyatlarni namoyon qiladi. Uning tarkibiga juda oz miqdorda bo'lsa ham ((10-5%) begona moddalarning yoki elementning aralashgan holda “ifloslangan” bo'lishi modda xususiyatini keskin o'zgartirib yuborishi mumkin. Shuning uchun hozirgi vaqtda elementlarning tarkibiga aralashib qolgan mikro miqdordagi begona moddalarni aniqlashga to'g'ri keladi.
Kimyoviy usullar bunchalik kichik miqdorda bo'lgan elementlarni yoki moddalarni aniqlash imkoniyatiga ega emas.
Bu vazifani faqatgina fizik-kimyoviy usullar yordamida bajarish mumkin.
Fizik-kimyoviy usullar tez bajariladi, bu esa o'z vaqtida texnologik jarayonni nazorat qilish uchun katta ahamiyatga ega.
Fizik-kimyoviy usullar bir necha afzalliklarga ega:
Tahlilni uzoq masofadan turib boshqarish. Masalan, rentgen-fluorestsent usul bilan oydagi tuproqni tahlil qilish bunga yaqqol misol bo'la oladi.
Bu usullarda ishlatiladigan asboblar jarayonni sistemalashtirishga imkon beradi.
Namunani buzmasdan turib tahlil qilish bu kriminalistika va meditsinada katta ahamiyatga ega.
Fizik-kimyoviy usullarning kamchiligi shundaki, ularni bajarish uchun standart eritmalar, etalonlar va darajalangan grafiklar tayyorlash kerak bo’ladi.


Xulosa.
Zamonaviy fizik-kimyoviy metodlar talabaning anorganik va organik kimyoning nazariy asoslarini izchil bilishini talab qiladi. Hozirgi zamon tahlilning fizik-kimyoviy metodlari eksperemental fizika hamda fizik kimyoning usullaridan keng miqyosida foydalanib faoliyat ko’rsatadi. Fizik-kimyoviy (instrumental) metodlar jadal rivojlanayotgan tarmoq bo’lib, o’z navbatida geologiya, mineralogiya, geokimyo, kimyoviy texnologiya, fizika, tibbiyot, kosmologiya kabi fanlarning rivojlanishiga ma’lum darajada hissa qo’shmoqda.
Tahlilning fizik-kimyoviy metodlari fani anorganik va organik moddalarning tarkibini aniqlash masalalari bilan shug’ullanadi. Shuning uchun bu fan kimyoviy ishlab chiqarishga bevosita bog’lanadi. Har qanday ishlab chiqarish korxonalarida ishlab chiqariladigan maxsulotning davlat standartiga mos keladigan tarkibini aniqlash laboratoriyalari mavjuddir. Shuning uchun bu fanda kimyoviy ishlab chiqarish Bu dastur tahlilning fizik-kimyoviy metodlari, moddalarning sifat va miqdoriy tarkibini tahlil qilish metodlarini qamrab olgan. Bu fanni o’rganish orqali tahlilning barcha kimyoviy va fizik-kimyoviy metodlari bilan tanishadilar. Fizik-kimyoviy tahlil usullarining yana bir muhim afzalligi tahlilni masofada o’tkazish imkonidadir. Misol tarzida Oy tuprog’ini lunoxod ichiga o’rnatilgan rentgeniflyuressent moslama vositasida bevosita tekshirishni, Venera (Zuhra) atmosferasini tekshirishni keltirish mumkin. Yer sharoitida yuqori radioaktivlikka ega bo’lgan zaharli moddalarni, shuningdek, katta chuqurlikdagi suvlarni tekshirishda hamda shunga o’xshash masalalarni yechishda masofadan tahlil o’tkazish amaliy ahamiyatga ega.
Fizik-kimyoviy tahlil usullaridan ishlab chiqarishni nazorat qilishda, ishlab chiqarish jarayonlarini boshqarishda va ilmiy-tadqiqot ishlarini bajarishda keng foydalaniladi. Fizik-kimyoviy tahlil usullarida ishlatiluvchi ko’pchilik asboblar tahlil jarayonini yoki uning bosqichlarini avtomatlashtirish imkonini beradi. Bu usullarda tekshiriluvchi ob’yektlarning tarkibi haqidagi ma’lumotlarni EHM tomonidan qabul qilinuvchi elektr yoki optik signallar tarzida olish mumkin. Avtomatik gaz tahlilatorlari shaxtalardagi havo tarkibini nazorat qilib turadi. Metallurgiya sanoatida yuqori darajada avtomatlashtirilgan optik va ruteput kvantomerlari keng qo’llaniladi.
Fizik- kimyoviy tahlil usullarida aniqlanuvchi komponentlarni moddaning boshqa tarkibiy qismlaridan ajratishga ko’pincha ehtiyoj bo’lmaydi, shuningdek, indikatorlar ham ishlatilmaydi. Bu usullarning yana bir avzalligi ularning tezkorligi, nihoyatda seziluvchanligi va tanlovchanligidir. Bularning hammasi ishlab chiqarishni jadallashtirish, ish unumdorligini oshirish, mahsulot sifatini yaxshilash, texnologik jarayonlarni to’g’ri boshqarishda katta ahamiyatga ega.
Keyingi vaqtlarda yarim o’tkazgichlar sanoatining rivojlanishi munosabati bilan moddalarning tozalik darajasiga va tahlil usullarining sezgirligiga tobora katta talablar qo’yilmoqda.

Reja:
1. “Fizik - kimyoviy tahlilning zamonaviy usullari” faninig mazmun mohiyati.
2. Fizik - kimyoviy tahlilning zamonaviy usullari.
3. Tahlilning foydali va kamchilik taraflari.
4. Xulosa.



Mustaqil ish
MAVZU: FIZIK - KIMYOVIY TAHLILNING ZAMONAVIY USULLARI.


Bajardi: Maxamatjonov M.M
Tekshirdi: To’raqulov B.
TOSHKENT – 2022