Fitotsenozlarning shakllanishi

Singenetik almashinish — biror bir yangi muhitga o‘simlik turlarining yangidan kirib borishi bo‘lib, qumloklarda, toshloqlarda, daryolarda ro‘y beradi. Bunda turlar bir-birlari bilan tuproq, atmosfera muhitida o‘zaro munosabatda bo‘lib, moslasha boradi. Bu yerda yangidan tuproq o‘simlik muhitini tashkil eta boshlaydi.
2. Endoekogenetik almashinish — bu o‘zgarishlar singenetik o‘zgarishlarning keyingi bosqichi bo‘lib, bunda jamoa o‘zining malum bir qat’iy muhitiga ega bo‘ladi. Uning navbatdagi o‘zgarishi jamoaning yangidan muhit hosil qiluvchi o‘zgarishini ifodalaydi.
3. Ekzorenetik almashinish — bu jamoaga tashqaridan bo‘ladigan tasodifiy hodisalar orqali ta’sir ko‘rsatadi. Hasharotlarning ko‘payib ketishi, yer ko‘chkilarining hosil bo‘lishi, yer surilishi natijasida ro‘y beradi. Bazan bunga inson ta’sirini ham kiritish mumkin. Masalan, yong‘inlar bo‘lishi, yoppasiga kesish, surunkali chorva mollarini boqish va hokazolar.
Suksetsiya deganda o‘simliklar dunyosi juda katta masshtabda emas, aksincha ancha kichik maydonlarda ro‘y beradigan o‘zgarishlarni tushunamiz. Sukachev (1954) jamoada o‘simliklar almashinuvini yana bitta turga ko‘paytiradi.
4. Gologenetik almashinish — bu jarayon ancha katta maydonlarni o‘z ichiga olib, jamoada turlar tarkibi ham keskin o‘zgaradi. Bunday almashinish iqlim sharoitining keskin o‘zgarishi natijasida, daryo sohillarining, o‘zanining almashinishi, vodiylarning kengayishi, kuchli to‘fonlarning bo‘lishi natijasida ro‘y beradi. Bu o‘zgarishda o‘simliklar qoplamining keskin almashinishi katta maydonlarda, ba’zan bir mintaqa va davlatlarda ham bo‘lishi mumkin.
O‘simliklar qoplamining o‘zgarishini va almashinishini Yaroshenko (1961) ikki gruppaga bo‘ladi:

1. Tabiiy bo‘ladigan almashinish. Bu ham o‘z navbatida ikkiga bo‘linadi:

a) doimiy ravishda bo‘ladigan o‘zgarishlar;
b) tasodifiy almashinysh.
2. Antropogen omil ta’siridagi almashinish. Bu ham o‘z navbatida ikkiga bo‘linadi:
a) doimiy. bo‘ladigan almashinish;
b) tasodifiy almashinish.
Doimiy ravishda bo‘ladigan o‘zgarishlar har ikkala holda ham ma’lum bir qonuniyat asosida ro‘y beradi. Inson xo‘jalik faoliyati uchun o‘simliklar olamida rejali, samarali, tejamkorlik bilan foydalanishi lozim.
Tasodifiy almashinishni «halokatli» almashinish deb ham atash mumkin. Sababi tasodifiy almashinish doimiy ravishda halokatli tugaydi. Iqlimning keskin o‘zgarishi, kuchli suv toshqinlari, yerning tektonik harakati kabi hodisalar tasodifiy ro‘y beradi.