Fiskal siyosat, davlаt byudjeti va uning taqchilligi

Birinchi bosqich
Bundan ko‘rinadiki, mustaqillikning dastlabki yillarida soliq tizimida asosan tashkiliy jihatlarga ko‘proq e’tibor qaratildi, ya’ni yangi bozor munosabatlariga mos keladigan soliq turlarini joriy etish va davlat byudjeti daromadlarini ta’minlab beruvchi tegishli organlar faoliyati shakllantirildi.
Mustaqillik yillarida soliq tizimida o‘tkazilgan islohotlarni to‘rt bosqichga ajratib ko‘rsatish mumkin:
Birinchi bosqich 1991-1994 yillarni o‘z ichiga olib, bu bosqich soliq tizimining tashkil etilishi va soliqlarning fiskal funksiyasi yuqori ahamiyatga ega bo‘lganligi bilan ajralib turadi.
O‘zbekiston soliq tizimini yaratishda 1991 yil 15 fevralda qabul qilingan "Korxonalar, tashkilotlar va birlashmalardan olinadigan soliqlar to‘g‘risida"gi qonun birinchi me’yoriy hujjatlardan bo‘ldi. Mazkur qonunda soliq tizimining tuzilishi va ishlashining umumiy asoslari ko‘rsatildi hamda amaliyotga joriy etilgan soliqlarni hisoblash va undirish tartibi belgilab berildi.
Shu bilan birga, 1991 yil 15 fevralda "O‘zbekiston Respublikasi fuqarolaridan, ajnabiy fuqarolardan va fuqaroligi bo‘lmagan shaxslardan olinadigan daromad solig‘i to‘g‘risida"gi qonun qabul qilindi. Bu qonunga binoan soliq ob’ekti kengaytirildi, ya’ni ilgari daromad solig‘ini jamoa xo‘jaligi orqali to‘lab bergan jamoa a’zolari to‘g‘ridan-to‘g‘ri o‘z daromadlaridan to‘laydigan bo‘ldilar.
1993 yil 7 mayda O‘zbekiston Respublikasining "Mahalliy soliqlar va yig‘imlar to‘g‘risida"gi qonuni qabul qilindi. Bunday soliqlarga jismoniy shaxslarning mol-mulk solig‘i, er solig‘i, kurort zonalarida ishlab chiqarish ob’ektlari qurish solig‘i, reklama solig‘i, avtomobil vositalarini qayta sotish solig‘i, transport vositalarini egalaridan soliq va 13 ta har xil yig‘imlar kiritildi.
1991 yil 15 fevralda qabul qilingan "Korxonalar, tashkilotlar va birlashmalardan olinadigan soliqlar to‘g‘risida"gi qonunga 1993 yil 7 mayda o‘zgarishlar kiritilib, chet el valyutasida olinadigan tushumdan ajratma joriy etildi. Respublika valyuta jamg‘armasiga ajratma dastlab 25%, keyinchalik 10% miqdorida belgilandi. Soliq tizimidagi islohotlarning birinchi bosqichida soliqlarning fiskal samaradorligiga erishish chora-tadbirlari ishlab chiqilib, bevosita soliq tizimiga joriy etildi.