Firmalardin’ mu’lk formalari boyinsha bo’liniwi tayarladi: Berdaq atindag’i qmu social-ekonomika fakulteti 2-a finans studentleri

FIRMALARDIN’ MU’LK FORMALARI BOYINSHA BO’LINIWI

TAYARLADI: Berdaq atindag’i QMU social-ekonomika fakulteti 2-A Finans studentleri:

Kamiljanov Berdax

Kuanishbekov G’abit

Kalmuratova Tumaris

Jobasi:

1

2

Firma:

• Ka’rxana(Firma)- bul birinshi na’wbette ekonomikaliq qararlardi erkin qabil qiliwshi g’a’rezsiz subyekt esaplanadi.
• Milliy ekonomikanin’ isbilermenlik sektori, a’dette, ekonomikaliq analiz ma’qsetlerinde bir qatar a’hmiyetli qa’siyetlerine iye bolg’an ko’plegen firmalarg’a iye.solardin’ ishinde en’ ko’p ushiraytug’inlari:

Firmalardin’ klassifikaciyasi:

• Sho’lkemlik-huquqiy formalar boyinsha
• Xizmet ko’rsetiw tu’ri ha’m xarakteri boyinsha
• Ekonomikaliq iskerlik tu’rlerin o’z ishine aliw da’rejesine qaray
• Ko’lemi boyinsha(xizmet ko’rsetiw masshtabi)
• Mu’lk formalari boyinsha
• Konkurenciya xarakteri boyinsha
• Islep shig’ariw tu’ri boyinsha
• O’ndiris processinin’ u’zliksizligine qarap
• Kalendar jili dawaminda jumistin’dawamlilig’ina qarap

Firmalardin’ klassifikaciyasi:

• Sho’lkemlik-huquqiy formalar boyinsha
• Kommerciyaliq
• Kommerciyaliq emes
• Ekonomikaliq iskerlik tu’rlerin o’z ishine aliw da’rejesine qaray
• Qa’niygelestirilgen
• Diversifikaciyalang’an

Xizmet ko’rsetiw tu’ri ha’m xarakteri boyinsha:

• O’ndirislik



• Sawda-satiq



• Awil-xojaliq



• Kreditlik-finansliq



• Transportliq
• ……….

Mu’lk formalari boyinsha bo’liniwi:

Jeke

Ma’mleketlik

Aralas

3 вопрос

Jeke firmalar:

• Jeke(shaxsiy) kompaniya (sonin’ menen birge shaxsiy firma, shaxsiy kompaniya)- jeke mu’lkke tiykarlang’an, yag’niy fizikaliq yamasa yuridikaliq shaxslarg’a tiyisli bolg’an sho’lkem.
• Jeke sho’lkemler kommerciyaliq ha’m kommerciyaliq emes boliwi mu’mkin( misali jeke mektepler ha’m balalar baqshasi)
• Jeke mu’lkti ma’mleketlikke o’tkeriw milliylestiriw dep ataladi, al kerisinshe shaxsiylastiriw(jekelestiriw) dep ataladi.

Jeke firmalar:

• Jeke kompaniyalar du’nyada en’ ko’p tarqalga’n biznes formalarinan biri bolip esaplanadi, biraq ha’zirgi waqitta rawajlang’an ma’mleketlerde bunday firmalardag’i islep shig’ariw basqa formalarg’a salistirmali kishi. Misal ushin: 1980-jili AQSHta jeke kompaniyalar sani dizimge aling’an kompaniyalar ja’mi saninin’ 70-73%in qurag’an ha’m bul kompaniyalardin’ ja’mI islep shig’ariliw ko’lemi ma’mlekettegi ja’mi islep shig’ariw ko’leminin’ 6-7%in qurag’an.

Jeke firmalar:

• Jeke ka’rxanalarg’a sho’lkemlik-huquqiy formani ma’jbu’riy ko’rsetip turiwshi at beriledi. Ko’binese kompaniya onin’ tiykarshisi yamasa iyesi ati menen ataladi.

Ma’mleketlik firmalar:

• Kapital ha’m basqariw toliq ma’mleketke tiyisli bolg’an, ma’mleket kapitalinin’ tiykarg’i bo’legine iye bolg’an yamasa basqariwda ma’mleket tiykarg’I rol oynaytug’in kompaniyalar- bul ma’mleketlik karxanalar bolip esaplanadi.
• Ma’mleketlik kompaniyalarg’a ma’mleket ko’lemindegi misallar: Kanada radioesittiriw kooperaciyasi, London Underground, Rossiya temir jollari, Aeroflot, Emirates Airline, Air India htb

Ma’mleketlik firmalar:

• Ekonomikaliq birge islesiw ha’m rawajlaniw(OECD) sho’lkeminin’ usinisina muwapiq, ma’mleket ka’rxanalari dep -kapitaldin’ tiykarg’i (50%ten artiq) bo’legine iye bolg’an ma’mleket organlari yamasa ma’mleket ta’repinen qadag’alanatug’in sho’lkemler aytiladi.

Qospa ka’rxanalar:

• Qospa ka’rxana- bul eki yamasa bir neshe ta’replerden du’zilgen ekonimikaliq sho’lkem.
• Qospa ka’rxana- basqa ma’mleketler firmalari qatnasinda du’zilgen, sho’lkemlik jaqtan birden-bir yuridikaliq shaxs sipatinda ra’smiylestirilgen ka’rxana.

Qospa ka’rxanalar:

• Qospa ka’rxanalar, shet-el texnikasi, texnologiyasi,investiciya tiykarinda du’zilip, jergilikli shiyki zat ha’m jumisshi ku’shi esabinda isleydi, o’z g’a’rezsiz balansina iye boladi, toliq xojaliq esabi tiykarinda is alip baradi.
• Qospa ka’rxananin’ shet ellik iyesi da’ramat u’lesin o’z ma’mleketine alip shig’ip ketiw huquqina iye boladi.

DIQQATLARIN’IZ USHIN RAXMET!