Финляндиянинг 100 та ижтимоий инновацияси

Силья Силвасти,
2015 
йилдан буён Фин талабалар уюшмалари иттифоқининг 
ижтимоий сиёсат бўйича эксперти 
46. 
ФИН ТАМАЛ САНЪАТ ТАЪЛИМИ ИЖОДИЙ 
ЁНДАШУВНИНГ НОВАТОРИ СИФАТИДА 
Фин тамал санъат таълими халқаро ўлчамлар бўйича ягонадир. 
Тамал санъат таълими ташкил қилинган ўқув муассасалари бутун 
дунёни қамраб олган тармоқни ташкил қилади. Фин давлати 30 
йилдан ортиқ вақт давомида ижодий тафаккур ва ижодий 
ёндашишни шакллантириш ва ривожлантиришга кўмаклашувчи 
тамал санъат таълимини қўллаб-қувватлаб келмоқда.
Тамал санъат таълими L633/1998 қонуни билан ўрнатилган, бир 
босқичдан иккинчисига ўтишни назарда тутган, энг аввало болалар 
ва ёшлар учун мўлжалланган, бадиий санъатнинг турли соҳаларида 
ташкил қилинадиган ва мақсадга йўналтирилган таълим беришдир. 
Унда ўқувчиларга бир вақтнинг ўзида ўзини намоён қилиш бўйича 
билим ва қобилиятларга эга бўлиш, ҳамда ўқишни бадиий 
санъатнинг танланган мутахассислиги бўйича янада юқорироқ 
босқичдаги касб-ҳунар таълими доирасида давом эттириш имкони 
берилган. Тамал санъат таълими болаларга мусиқадан бошлаб, то 
цирк санъатигача бўлган соҳаларда ўзини кўрсатиш имконини 
беради ва бир вақтнинг ўзида болалар ва ёшлар орасидаги 
фаровонликни қўллаб-қувватлашга ёрдам беради. Тамал санъат 
таълими мактабнинг бошланғич, ўрта ёки лицей таълими 
доираларига кирмайди. Тамал санъат таълими, мисол учун мусиқий 

---

150 
таълим муассасалари, рақс мактаблари, амалий санъат мактаблари, 
рассомчилик мактаблари, шунингдек, бошқа йўналишдаги таълим 
муассасалари негизида ташкил қилинган бадиий тарбиянинг 
факультатив шаклидир. Бундай таълим муассасаларининг ўқув 
режалари, 
Таълим 
бошқаруви 
томонидан 
тасдиқланган 
асосланишлар бўйича мувофиқлаштирилади. Тамал санъат таълими 
умумий таълим мактабларининг барча ўқувчиларига ўтиладиган 
санъат таълими асосларининг ўрнига тушмайди. У болалар ва 
ёшларга ўз билимларини чуқурлаштириш, ҳамда маҳорат ва 
қобилиятларини келгусида ривожлантириш имкониятини беради.
Финляндияда тамал санъат таълимини санъатнинг мусиқа, 
адабиёт, рақс, цирк мактаби ва театр мактаби томонидан тақдим 
қилинувчи томоша кўрсатиш санъати каби турлари ва меъморчилик, 
аудиовизуал санъат, тасвирий санъат, амалий-декоратив санъат каби 
ифодали санъат турлари бўйича олиш мумкин. Таълим олиш 
стандарт ва кенгайтирилган шаклда бўлиши мумкин. Тамал санъат 
таълимининг мақсади ижодий фикрлаш ва ижодий фаолиятга 
кўмаклашиш, бутун умр давомида ишқивозлик излаш учун шарт-
шароит яратиб бериш, жўшқин-сезувчан таъсирчанлик ҳиссини 
шакллантириш, ўқишдаги ўзлаштириш ва ижтимоий муносабатлар 
бўйича қўшимча билим ва кўникмаларни бериш, бошқа маданият ва 
идрок шаклларини тушуниш қобилиятини ривожлантириш, 
ўқувчиларни ўз ўсиши ва атрофдаги воқеликда қатнашиш учун 
қобилиятларини ривожлантиришда кўмаклашишдан иборатдир.
Тамал 
санъат 
таълимини 
молиялаштириш 
давлат 
ва 
муниципалитет бюджетлари, ўқувчилар томонидан тўланадиган 
маблағлар, шунингдек, бюджетдан ташқари молиялаштриш 
манбаларидан амалга оширилади. 2017 йилда Финляндиянинг 251та 
ҳокимлигида 
(Финляндиянинг 
барча 
муниципалитет 
тузилмаларининг 85%) 393та санъат таълим муссасаси ва тамал 
умумтаълим мактабларидаги ўқувчиларнинг деярли 15 фоизини 
ташкил қилувчи 126 мингта ўқувчи бор эди. Тамал санъат таълими 
ўқув дастуридаги дарсларни ўтишда кўп миқдорда санъатнинг турли 
тоифа ва йўналиш мутахассислари иштирок этмоқда. Мусиқа бўйича 
ўқитишнинг ўзидагина 3,6 минг киши банддир. 
Кейинги йилларда тамал санъат таълими муассасалари туфайли 
Финляндиядаги санъат ҳаёти, халқаро миқёсда юқори баҳолар 

---

151 
олишга имкон берувчи янги босқичга кўтарилди. Санъат 
мактабларининг фаровонлик ва саломатликни шакллантириш 
масалаларида тутган ўрнини ҳам инобатга олмасликнинг иложи йўқ. 
Фин санъат мактаблари фин жамиятини олдинга бошлаб бораётган 
яратувчи кучлардан биридир. Маданият – бу жамоа ресурсидир ва 
бадиий дидни тарбиялаш болалик ёки ёшлик давридан бошланади.
Бироқ, биз финлар ривожланишнинг ҳали эртаги босқичида 
эканлигимиз ва умумий маданият жамиятини шакллантириш 
жараёнидаги якуний нуқта бир неча ўн йилликлар узоқда эканлигини 
тан олиш керак. Инсон капиталини ривожлантириш маданият соҳаси 
ва санъатдан келиб чиқувчи доимий рағбатлантиришларни талаб 
қилади. Лекин, бизнинг инновацияларимизнинг келажакда ҳам 
яшаши ва ривожланиши учун янги ва янги рағбатлантириш 
дастаклари керак бўлади.