Финляндиянинг 100 та ижтимоий инновацияси

Рейно Хиерппе,
Давлат иқтисодий тадқиқотлар марказининг Фахрли директори 
 
91. 
САУНА 
Фин саунаси, одамзотнинг ўз хоҳиши билан борадиган Ердаги 
энг иссиқ жойдир. Ҳисоб-китобларга қараганда, Финляндияда 3 
миллионтага 
яқин 
сауна 
мавжуд. 
Яъни, 
барча 
финлар 
Финляндиядаги сауналарга бир вақтнинг ўзида сиғиши мумкин.
Бошида сауналар қишлоқ ҳаётининг бир қисми эди, лекин сауналар 
анча вақт олдин шаҳарларда ҳам тарқалди. Аввалига умумий 
сауналар сифатида, кейинчалик эса хусусий уйларда ҳам пайдо 
бўлди. Ҳозирги кунда сауналар ҳаттоки бир хонали кичик 
хонадонларда ҳам қурилмоқда.
Дунёда сауна ҳар қандай нарсадан ҳам кўпроқ Финляндия билан 
боғлиқдир. «Сауна» сўзи фин тилидан келиб чиққан бўлиб, ҳозирги 
кунда дунёнинг юздан ортиқ турли тилларида фойдаланилмоқда. 
Финлар саунани ўйлаб топмаган бўлсалар ҳам, уларнинг саунага 
бўлган муносабати доимо алоҳида ўрин тутар эди. Сауна билан 
доимо афсона ва эътиқодлар боғлиқ эди. Сауна муқаддас жой 
ҳисобланган ва кўпчилик инсонлар ҳалигача ҳам унга нисбатан 
маълум даражада ҳурмат билан муносабатда бўладилар. Машҳур 
мақолда айтилишича: «Инсон саунада ўзини черковдагидек тутиши 
керак». 
Сауна ҳам санъат, ҳам фан каби барча фин маданиятининг 
соҳаларида кўриниб туради. Масалан, саунанинг физиологик 
даволаш 
таъсири 
тўғрисида 
йигирмага 
яқин 
докторлик 
диссертацияси ва юзлаб бошқа мақолалар ёзилган. Сауна «Калевала» 

---

279 
миллий эпосида 10 маротабадан кўпроқ эслаб ўтилган ва барча 
машҳур фин ёзувчилари саунага таъриф бериб ўтган. Сауна фин 
тасвирий санъатида тасвирланган ва мусиқада эшитилиб туради. Кўп 
йиллар давомида миллий телевидение каналида, иккита теледастур 
бошловчисининг номдор кишиларни саунага таклиф қиладиган 
машҳур теледастури кўрсатилар эди. Кўплаб вазирлар ва ўнлаб 
депутатлар одатда фақатгина сочиққа ўралган ҳолда ушбу дастурда 
чиқишган. Шунингдек, Финляндиянинг амалдаги президенти Саули 
Ниинистё ва ундан олдинги Тарья Халонен ҳам, президентлик 
фаолиятининг бошланғич босқичида ушбу дастурда иштирок 
этганлар.
Қишлоқ саунаси ва йирик компанияларнинг меҳмонбоп 
сауналари бир-биридан фарқ қилса ҳам, саунага ташриф буюриш 
удуми юзлаб йиллар давомида ўзгармай қолган. Жараён иссиқ ва 
салқин кетма-кетлигидан иборатдир. Аввалига, ўчоқ устидаги 
оловли тошлар билан 80-100 С˚ даражасидаги буғхонада 10-15 
дақиқа ўтирамиз. Буғни ўчоқнинг тошлари устига сув сепиб 
қўшишади. Саунадаги намлик даражасининг ортиши иссиқнинг 
сезилиш даражасини ҳам кўтаради. Сауна хизматчилари қайин 
шоҳларидан ясалган супургилардан ҳам фойдаланишлари мумкин. 
Буғда ўтиргандан сўнг салқин ёки душ тагида ўтириб, қорда сузиб 
ёки устида ётиб салқинланади. «Иссиқдан - совуққа» жараёни одатда 
ҳеч бўлмаса икки маротаба, лекин баъзан ҳаттоки ўнлаб маротаба 
такрорланади. Сауна қабул қилгандан сўнг ювинишади.
Фин саунага ташриф буюришни ўртача 4,5 ойлик ёшидан 
бошлайди ва одатда ҳафтасига 1,5 маротаба бориб туради. 
Авваллари сауна ҳаётнинг кўпгина босқичларида муҳим бўлган: 
саунада фарзанд туғишар, овқат ва кийим тайёрлашар, беморларни 
даволашар ва ўликларни охирги йўлга тайёрлашар эди. Бугунги 
кунда эса, финлар саунада биринчи навбатда дам олишади. 
Президент Урхо Кекконен саунани жуда яхши кўрар эди. У ўзининг 
саунага нисбатан муносабатини билдириш орқали, кўплаб 
финларнинг ҳис-туйғуларини ифода этган: «Мен саунада жисмоний 
жиҳатдан бўшашаман ва руҳий жиҳатдан тикланаман. Саунанинг 
юмшоқ муҳити муросага келиш ҳиссини осонгина яратади. Саунасиз 
ҳаёт мен учун чидаб бўлмас даражада бўларди».