Финляндиянинг 100 та ижтимоий инновацияси

Ларсерик Хаггман,
1998-2011 
йилларда «PohjolaNorden» ассоциациясининг Бош 
секретари 
 
28. «
ШИМОЛИЙ ЎЛЧОВ» 
«Жанубий ўлчов», «Шимолий ўлчов» ва янги «Шарқий ўлчов» 
Европа Иттифоқи сиёсатининг янги воситаларидир. Уларнинг 
асосий жиҳати шундан иборатки, улар барча ЕИ давлатларини 
қамраб оладилар ва Европа Иттифоқининг ягона сиёсатини олиб 
боришни талаб қиладилар. 1997 йилда Европа Иттифоқи доирасида 
«Шимолий ўлчов» концепцияси киритилишининг бошланиши айни 
шу мақсадда эди. Европа Кенгашининг 1997 йилнинг декабр ойи 
санаси билан қабул қилинган қарорида, Финляндиянинг «Шимолий 
ўлчов» сиёсатини ишлаб чиқиш ташаббускори эканлиги қайд 
этилган.
Илк ҳаракатлар режаси 1999 йилда қабул қилинди. ЕИ ва Россия 
Федерацияси ўртасидаги ҳамкорлик сиёсати ва аниқ мавзулар 
бўйича ўзаро муносабатларнинг маълум бир қисми, «Шимолий 
ўлчов» томонидан тузилган доимий фаолиятдаги тузилмалар асосида 
олиб борилади. «Шимолий ўлчов» доирасидаги муносабатлар шакли 
бўлиб, ҳозирги кунда тўрттадан иборат бўлган ҳамкорликлар хизмат 
қилади: «Шимолий ўлчовнинг Экологик ҳамкорлиги», «Шимолий 
ўлчовнинг жамоат саломатлиги ва ижтимоий фаровонлик 
соҳаларидаги ҳамкорлиги», «Шимолий ўлчовнинг транспорт ва 
логистика соҳаларидаги ҳамкорлиги» ва «Шимолий ўлчовнинг 
маданият 
соҳасидаги 
ҳамкорлиги». 
«Шимолий 
ўлчов»нинг 
ташкилий тузилмасига яна иккита унсур қўшилган: «Шимолий 
ўлчов институти» ва «Шимолий ўлчовнинг Иш кенгаши».
Шимолий ўлчовнинг иқтисодий ҳамкорлиги уч асосий 
йўналишда фаолият юритади: мисол учун, оқава сувларни тозалаш 
каби атроф муҳитни ҳимоя қилиш; Россия Федерацияси ҳудудидаги 
ядровий чиқиндиларни йиғиш ва йўқ қилиш; ва Калининград 
вилоятида атроф муҳитни ҳимоя қилиш. Ҳозирги кунда Россия 
билан ҳамкорликдаги энг йирик бўлган, қиймати 200 миллион 

---

96 
еврони ташкил қилувчи Санкт-Петербургдаги сувни тозалаш 
иншоотлари лойиҳасини Экологик ҳамкорликнинг натижаси 
сифатида кўрсатиш мумкин. Ушбу лойиҳа Балтика денгизи 
ҳудудидаги табиатни муҳофаза қилиш бўйича тарихдаги энг йирик 
ва айни пайтда Россия Федерацияси билан амалдаги ҳамкорликнинг 
энг аҳамиятли лойиҳасидир. Лойиҳа Фин кўрфазининг жанубий 
акваториясидаги сувни тозалашга қаратилган.
Лойиҳани амалга ошириш давомида, Санкт-Петурбург сувни 
тозалаш иншоотлари оператори «Водоканал» ДУК замонавий ва 
самарали фаолият юритувчи корхонага айланди. Сувни тозалаш 
иншоотлари бўйича ҳаражатлар, Россия учун янгилик сифатида 
фойдаланиш тарифларига қўшилади. Айни пайтда сувни тозалаш 
иншоотлари бутун мамлакат учун стандарт чизиғини белгилаб 
қўяди. Шимолий инвестиция банки ушбу лойиҳани молиялаштириш 
учун халқаро молиялаштиришнинг янги моделини ишлаб чиқди. 
Европа Иттифоқи, Шимолий инвестиция банки, Европа тараққиёт 
банки ва яна кўпгина ЕИ давлатлари жами бўлиб 96,8 миллион евро 
ажратдилар. 
Экология 
ҳамкорлигининг 
қатнашчи-давлатлар 
томонидан яратилган жамғармасининг ҳажми 5,8 миллион еврони, 
жалб қилинган кредит маблағларининг ҳажми деярли 40 баробардан 
ортиқ бўлди.
Ушбу лойиҳа туфайли атроф муҳитни ҳимоя қилиш энг муҳим 
ўрин тутган масалалардан бирига айланди. РФ президенти Владимир 
Путин «Шимолий ўлчов»нинг кафили бўлиб келмоқда ва шунинг 
учун ҳам лойиҳа Россия ва ЕИ ўртасидаги ҳамкорликнинг муҳим 
босқичидир. Финляндия ва Россия президентлари ҳамда Швеция 
бош вазирининг сув иншоотларининг очилиш маросимида шахсан 
қатнашганликлари, лойиҳанинг иқтисодий ва сиёсий аҳамиятиниг 
исботи бўлди.
Ядровий хавфсизлик соҳасида Кольский ярим оролидаги ядро 
чиқиндиларини йиғиш ва йўқ қилиш бўйича бешта лойиҳа иш 
бошлади, яна бир нечтаси кўриб чиқиш ҳолатидадир. ЕИ ва Россия 
ўртасидаги алоқаларда бу каби яқин ва кенг қамровли ҳамкорлик 
ҳали бўлмаган эди.
Шимолий ўлчовнинг жамоат саломатлиги ва ижтимоий ҳимоя 
соҳаларидаги ҳамкорлиги, Норвегия бош вазири Кьел-Магне 
Бондевик (Kjell-MagneBondevik) томонидан илгари сурилган 

---

97 
ташаббус билан бошланган. Шимолий ўлчовнинг бу соҳадаги 
ҳамкорлиги, 2004 йилда Шимолий ўлчовнинг иккинчи иш режасига 
киритилган эди ва Шимолий ўлчов ҳудудига кирувчи барча 
давлатлар янги Ҳамкорликнинг аъзолари бўлдилар. На давлат 
чегаралари, на Европа Иттифоқи чегаралари касалликларнинг 
тарқалиб кетишига тўсиқ бўлолмайди. Ҳозирги кунда Шимолий 
ўлчовнинг жамоат соғлигини сақлаш ва ижтимоий фаровонлик 
соҳасидаги Ҳамкорлигида, Балтика денгизи давлатларидан тортиб то 
Франция ва Канадагача бўлган 13та мамлакат иштирок этмоқда. 
Алоҳида мамлакатлардан ташқари, Халқаро миграция ташкилоти, 
Халқаро меҳнат ташкилоти, Умумжаҳон соғликни сақлаш 
ташкилоти ва Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг ЮНЭЙДС 
дастури каби саккизта халқаро ташкилот Ҳамкорликка аъзолар.
Шимолий ўлчовнинг сиёсати 2006 йилда, Финляндиянинг 
Европа Иттифоқидаги раислиги вақтида қайтадан кўриб чиқилди. 
Бунинг натижасида Шимолий ўлчов тўртта (ЕИ, Россия, Норвегия ва 
Исландия) тенг ҳуқуқли ҳамкорларнинг сиёсатига айланди. Шу 
билан бир вақтда, Шимолий ўлчовнинг Декларация ва Ҳадли 
ҳужжатни ўз ичига олган асосий ҳужжатлари тўплами ҳам 
маъқулланди.
Ҳадли ҳужжат янги ҳамкорликлар учун имкон яратади. 
Финляндиянинг мақсади, ушбу масалаларнинг ЕИ ва Россия 
ўртасида ягона иқтисодий ҳудудни ривожлантиришдаги тутган 
устивор ўрнини ҳисобга олган ҳолда транспорт ва логистика 
соҳасидаги ҳамкорлик, ҳамда, самарадорликка эришиш мақсадидаги 
транспорт бўйича ҳамкорлик эди.
Умид қиламанки, халқаро молиявий институтлар, ЕИ, Россия ва 
бошқа манфаатдор мамлакатлар, айниқса Германия, Польша, 
Швеция ва Балтика давлатлари ҳамкорлик ташаббусларини давом 
эттирадилар. Яна умид қиламанки, АҚШ ва Канада ҳам ушбу 
ҳамкорлик механизмининг фаол кузатувчилари ва иштирокчилари 
бўлишни давом этадилар.
Биз Россия билан тенг ҳуқуқли ҳамкорлик руҳида ишлашимиз ва 
ҳамкорлигимиз доирасида келажакдаги ривожланишнинг устивор 
йўналишларини биргаликда белгилашимиз керак.