Филсофия жуўмақлаўшы жазба жумыстың

Magistrlik dissertaciyanıń temasın tańlaw
Magistrlik dissertaciyaları ushın usınılıp atırǵan temalar házirgi dáwirdegi bolıp atırǵan rawajlanıwdıń strategiyasına jańalanıwlardıń ózgesheliklerin tallaw (bul baǵdarda pedagogika, psixologiya, matematika, fizika, tariyx) tiykarında dúzilgen bolıp ilimiy xarakterge iye temalar bolıwı kerek.
Tema tańlaw- kútá úlken áhmiyetke iye. Temanı durıs tańlaw jumıstıń tabıslı orınlanıwınıń yarım kepilligi boladı.
Dissertaciya teması degende, onda səwlelendiriletuǵın tiykarǵı jumıs
túsiniledi. Tańlap alınǵan həm izertlewdiń wazıypalarına səykes
shólkemlestirilgen material úyreniw predmeti de boladı.
Magistrlik dissertaciyası temaları joqarı oqıw ornı tərepinen
anıqlanadı (belgilenedi). Student-magistrge tamanı tańlaw həm onı
tiykarlaw múmkinshiligi beriledi.
Dissertaciya jumısınıń teması magistrlikke tayarlaw processiniń
basında-aq anıqlanıp, bekitiledi.
Ol tiykarınan joqarı oqıw ornınıń tiyisli qənigelik kafedraları
usınǵan dizimnen tańlap alınadı.
Tema tańlawda tańlanǵan bilim salasındaǵı ulıwma stajdı esapqa alıw
kútə áhmiyetli. Baslawshı – izertlewshiniń psixologiyalıq qatnası da úlken
əhmiyetke iye boladı. Tema tańlawda olardı taǵı da tereńirek úyrenip
shıǵıw múmkin bolǵan məselelerdi alıw maqsetke muwapıq boladı.
Izertlewshige tema tańlawda tómendegi usınıslar jərdem etiwi múmkin:
1. Jaqlanǵan dissertaciyalardıń dizimin kórip shıǵıw həm
kafedrada orınlanıp atırǵan jumıslar menen tanısıw;
2. Usı salaǵa jaqın bolǵan ilim həm texnika tarawındaǵı
izleniwlerdiń eń jańa nətiyjeleri menen tanısıp shıǵıw;
3. Izertlew usılların islep shıǵıw jaǵdayın bahalaw;
4. Belgili bir ilimiy sheshimlerdi jańa teoriyalıq talqılawda
jańa metodlar jərdeminde dissertant tərepinen anıqlanǵan əhmiyetke iye
bolǵan faktlerdi qollana otırıp kórip shıǵıw. Temanı tańlawda tallaw
maǵlıwmatları , arnawlı dəwirlik basılımlardaǵı maqalalar, qənigeler
menen gúrrińlesiw həm məsləhətler menen tanısıp shıǵıw da úlken jərdem
etedi.
Magistrlik dissertaciyalar studentlerdiń jeke arzaları tiykarında
rəsmiylestiriledi. Temanı tańlanǵan dissertaciya jumısınıń maqseti, anıq
uazıypa həm onı islep shıǵıw kóz qarasınan anıqlap alıw kerek. Bunıń
ushın usınılıp atırǵan ideyanıń əhmiyeti nede ekenligin, temanıń
jańalıǵı həm aktuallıǵın , onıń teoriyalıq jańalıǵın jəne əmeliy áhmiyetin anıqlaw kerek.

Tańlanǵan tema (sonday-aq, dissertanttıń ilimiy basshısı) oqıw ornı
rektorınıń buyrıǵı menen tastıyıqlanadı. Dissertanttıń ilimiy basshısı etip, ədette qənigelik kafedrasınıń professorı (docenti) tayınlanadı.
Ilimiy basshı magistrantqa ilimiy həm metodikalıq jərdem berip
turadı, jumıstıń orınlanıwın turaqlı qadaǵalap baradı. Anaw yamasa
mınaw sheshim qabıl etiwdiń maqsetke muwaplıǵı haqqında usınıslar
beredi. Magistrant ilimiy jumıstıń avtorı sıpatında qabıl etilgen
sheshim həm nətiyjelerdiń durıslıǵına juwapker boladı.
Dissertaciyanıń teması hər bir qənigelik boyınsha usınıs etilgen
temalar diziminen tıńlawshı tərepinen óz betinshe tańlap alınadı. Bunda
tıńlawshınıń əmeliy təjriybesi , mashqalalardı biliwi, tariyx, pedagogika, psixologiya, ximiya, biologiya matematika salasındaǵı
məlimlemelerdi jıynaw, qayta islew həm tallay alıw imkaniyatı, shet tildi biliwi, shet elde toplaǵan tájiriybelerin názerde tutıwı kerek.
Dissertaciya teması dáslep kafedrada dodalanadı hám qaǵıydaǵa bola,
usı sala boyınsha usınılǵan dissertaciyalarǵa basshılıq etiwde úlken
tájriybege iye bolǵan ilimiy basshı menen kelisip alınadı.
Magistrlik dissertaciyalarınıń temaların tańlawda tiykarǵı itibar
huqıq salaları boyınsha anaw yamasa mınaw máselelerdi jetilistiriwdiń
tiykarǵı baǵdarlarına, sonday-aq, magistrdiń instituttı pitkergennen sońiyeleytuǵın lawazımınıń ózgesheliklerine qaratıladı. Bunda
magistranttıń keleshekte ilimiy-izertlew ámeliyatı bazası hám izertlew
processinde anaw yamasa mınaw tema boyınsha məlimleme menen tmiyinleniw dárejesi de esapqa alınadı.
Dissertaciya temasınıń durıs tańlanıwı kóp jaqtan onıń tabıslı
juwmaqlanıwın támiyinleydi. Tıńlawshılar magistrlik dissertaciya ushın tema tańlaǵanda, dissertaciya jumısınıń joybarı ózleri ótetuǵın
magistrlik baǵdarlamanıń baǵdarına muwapıq keliwi kerekligin este
tutıwları shárt.
Tıńlawshı magistrlik dissertaciyasınıń teması boyınshabekkem qararǵa kelgennen soń, tańlap alǵan temasın oǵan bekitip qoyıwın ótinish etip institut rektorınıń atına arza jazadı. Arzada magistrlik dissertaciyasınıń temasın jetekshi kafedar baslıǵı menen aldınala kelsip alınǵan ataması tolıq hám durıs formada jazıp kórsetiledi. Magistrantqa ilimiy basshını bekitiw máselesi de ilimiy basshınıń hár biri menen aldınnan óz aldına kelisip alınıp, magistrlik disertaciya temaların hám ilimiy basshılardı tastıyıqlaw boyınsha buyrıq joybarın tayarlaytuǵın qánigelik kafedrası baslıǵı tárepinen sheshiledi.
Magistrlik dissertaciyaları temalarınıń tıńlawshılarǵa həm ilimiy basshılarǵa bekitilgeni haqqındaǵı buyrıq shıǵarılǵannan keyin,
rektordıń ruxsatısız temalardıń ataması həm rəsmiylestiriliwi boyınsha qanday da bir ózgeris kirgiziw yamasa bekitilgen ilimiy basshılardı ózgertiw múmkin emes.
Magistrlik dissertaciyasınıń teması tańlap alınǵannan keyin,
tıńlawshı ilimiy basshınıń tikkeley qatnasıwında dissertaciyaǵa tiyisli jumıs rejesin islep shıǵadı. Qaǵıydaǵa bola, ilimiy basshı magistrlik dissertaciyanıń rejesin orınlaw processine magistrant izertlew teması boyınsha ədebiyatlardıń dizimin dúzgennen soń ǵana kirisiwi múmkin
Tıńlawshınıń magistrlik dissertaciyasınıń joybarın əmelge asırıwboyınsha óz rejesin usınıwı ádettegi jaǵday bolıp tabıladı. Ilimiybasshıda alternativa sıpatında keleshekte qollanılıwı múmkin bolǵanjoybarlar yamasa izertlew elementleri bolıwı múmkin. Jumıs rejesiizertlew predmetiniń eń tiykarǵı təreplerin ǵana kórsetedi, bunday rejege izertlewdiń maqseti hám wazypaların ózgertpesten anıqlıq kirgiziliwi múmkin hám zárúr.
Dáslepki dodalawlar waqtında ilimiy basshı menen kózqaraslardıń durıslıǵı anıqlanadı, qoyılǵan máselelerdi sheshiwdiń joljobaları, ilimiy izleniw strategiyası islep shıǵıladı. Dissertanttıń
ilimiy basshı menen másláháti aldın-ala belgilengen kúnler hám saatlardaturaqlı túrde ótkerilip barıladı. Másláhátler waqtında tıńlawshı tárepinen dissertaciyanıń jumıs rejesiniń orınlanıwı kórip shıǵıladıhám dissertaciya jumısınıń barısı dodalanadı. Bul dodalawlardıń nátiyjeleri tıńlawshını durıs jolǵa baǵdarlawı, waqıttı nátiyjeli bólistiriwge jáne dissertaciyanı tayarlaw hám jazıwdı tezlestiriwgeqaratılıwı kerek.
Ilimiy basshı magistrlik dissertaciyasınıń jumıs rejesin islep
shıǵıwda qatnasıw menen bir qatarda basqa məselelerde de járdem beredi,
sonıń ishinde;
Tema boyınsha zárúr ádebiyatlar, maǵlıwmatnamalar, statistika
materialları həm basqa da dereklerden paydalanıwǵa baylanıslı usınıslar beredi;
Dissertaciya teması boyınsha turaqlı gúrrińlesiwler hám másláhátler ótkerip turadı;
Orınlanǵan jumıstıń mazmunı bólimleri boyınsha jáne bir tutas túrde tekseredi hám bahalaydı;

Dissertaciyanı jaqlawǵa usınıwǵa kelisim beredi.
Solay etip, ilimiy basshı magistrantqa aytarlıqtay dərejede ilimiy
həm metodikalıq jərdem berip turadı, jumıstıń orınlanıwın turaqlı
qadaǵalap baradı, ayırım ózgerisler kirgizedi, anaw yamasa mınaw sheshimniń qabıl etiliwiniń maqsetke muwaplıǵı haqqında usınıslar həm jumıstıńulıwma tayarlıǵı haqqında juwmaq beredi.
Dissertaciyanıń orınlanıw processin qadaǵalaw həm ilimiy –
metodikalıq jərdem berip barıw kafedra baslıǵı tərepinen islep shıǵılǵanhəm tastıyıqlanǵan «Magistrlik dissertaciyaların tayarlaw boyınsha tapsırmalar» tiykarında əmelge asırıladı.
Magistrlik dissertaciya qənigelik, mamanlıq jumısı bolıp, teoriyalıq
əhmiyeti, temasınıń aktuallıǵı həm alınǵan nətiyjelerdiń əmeliyligine qarap ǵana emes, al ulıwma metodikalıq tayarlıq dərejesine həm rəsmiylestiriliwine qaray da bahalanadı.
Magistrlik dissertaciyanı jazıwdıń eń áhmiyetli basqıshı ilimiy
izertlewdiń ózara tıǵız baylanıstaǵı tiykarǵı uazıypaǵa tiyisli barlıq
elementlerdi óz ishine alǵan, bolajaq dissertaciyaǵa baylanıslı izertlewdiń kompoziciyalıq dúzilisin islep shıǵıw bolıp tabıladı.
Dissertaciya kompoziciyasınıń durıs dúziliwi magistrantqa ilimiy
izleniwdiń maqsetleri menen wazıypaların anıq belgilew, onıń obekt hám wazıypaların orınlaw jolların, sonday-aq dissertaciya tayarlaw
basqıshların durıs tańlaw múmkinshiligin beredi. Dissertaciyanıń
kompoziciyalıq dúzilisin óz waqtında hám sapalı islep shıǵıw avtorǵa
ilimiy izleniwdiń maqsetlerin hám wazıypaların durıs sáwlelendiriw,
izertlew obektin jáne predmetin hám qoyılǵan maqsetke jetiw usılların
durıs tańlaw, sonday-aq dissertaciyanı tayarlaw basqıshların anıq ajıratıw imkaniyatın beredi.
Kompoziciyalıq dúzilisti islep shıǵıwda
dissertaciyanıń izertlew mashqalaları boyınsha tiykarǵı dərekler, dəwirlik basılımlar, shet el həm jergilikli statistika materialların puxta úyrenip shıǵıw kerek boladı.
Bolajaq dissertaciya izertlewiniń kompoziciyalıq
dúzilisiniń joybarı qənigelik kafedrası aǵzaları tərepinen, əlbette
dodalanıwı, onıń mazmunı boyınsha ayırım dúzetiwler kirgiziliwi həm
kemshilikleri kórsetiliwi shərt. Izertlewdiń əmeliyattan ótkerilgen həm
dodalanǵan kompoziciyalıq dúzilisi tastıyıqlanǵan məmleketlik
standartlarǵa muwapıq magistrlik jumıstı tayarlawdıń isenimli quralı
boladı. Magistrlik izertlewdiń kompoziciyalıq dúzilisi dissertaciyanıń
hár qıylı bólimleri, úyrenilip atırǵan materiallar, juwmaqlar bólimi
mazmunınıń logikalıq jaqtan óz-ara baylanısına múmkinshilik jaratadı.
Dissertaciyanıń kompoziciyalıq dúzilisiniń eń tiykarǵı principi
materialdı anıq hám izbe-iz bayan etiwden ibarat boladı.
Baplar mazmunı jaqtan tamamlangan hám názerde tutılǵan maqsetke ersiwge qaratılǵan bolıwı kerek. Magistrlik dissertaciyasınıń quramı tiykarınan tómendegilerden ibarat boladı:
-dissertaciyanıń titullıq beti;
-*dissertaciyanıń mazmunı;
- kirsiw;
- dissertaciyanıń tiykarǵı bólimi (baplar, paragraflar);
- juwmaq (rezyume, usınıslar);
-paydalanılǵan ádebiyatlar dizimi (biblografiya);
- qosımshalar.
Qısqasha aytqanda, magistrlik dissertaciya ulıwma ishki pútinlikke iye bolǵan jáne tańlanǵan temanı islep shıǵıw processlerin hám nátiyjelerin səwlelendiriwshi juwmaqlanǵan jumıs esaplanadı. Magistrlik dissertaciyanıń ilimiy dərejesi bilimlendiriw baǵdarlamasına muwapıq keliwi hám magistrdıń ilimiy jetikligi jáne institutta bilimlendiriw processinde iyelegen tereń kásiplik tayarlıǵın kórsetiwi kerek.
Avtor magistrlik dissertaciyasında alınǵan məlimlemeni tekst həm
kórgizbeli material túrinde beriw arqalı anaw yamasa mınaw jaǵdaydıń
ilimiy həm əmeliy əhmiyetin tiykarlaydı. Tekst həm kórgizbeli material
mazmunınıń xarakteri jəne kólemi magistrlik dissertaciya temasınıń
baǵdarına baylanıslı túrde qənigelik kafedrası tərepinen anıqlanadı.
Magistrlik dissertaciya óz mazmunına bola haqıyqıy tiykarlanǵan,
huqıq qorǵaw salalarında həm sud sistemasındaǵı eń əhmiyetli əmeliy
məselelerdi sheshiwdi təmiyinleytuǵın óz aldına ilimiy jumıs sıpatında ilimiy jurnallardaǵı maqalalarǵa qoyılatuǵın talaplarǵa muwapıq túrde rásmiyelestiredi.
Magistrlik dissertaciyanıń mazmunı magistranttıń ózi tańlaǵan sala boyınsha məlimlemeden xabardarlıǵına həm ilimiy ədebiyatlardı biliwdərejesine baylanıslı boladı. Pənler həm temalarǵa tiyisli kataloglardanpaydalanǵanda magistrant tikkeley temaǵa jaqın teoriyalıq mashqalalardısəwlelendiretuǵın ədebiyatlardı da úyrenedi. Kataloglardı kórip shıǵıw hám úyreniw menen bir qatarda magistrant izertlewdiń temasına tiyisli óz kartotekasın da dúzedi.


Bul kartotekada avtor hám kitaptıń ataması, basıp shıǵarılǵan jılı baspası kólemi dárektiń qısqasha mazmunı beriledi.
Jumıstı usılay etip shólkemlestiriw magistrantqa óz
bilimin tereńlestiriw həm usı temaǵa tiyisli ədebiyatlar boyınsha túsinik payda etiw múmkinshiligin beredi. Bibliografiyalıq materiallar tallap shıǵılıp, dissertaciyanıń birinshi babında bayan etiledi.
Titullıq bet – dissertaciyanıń birinshi beti esaplanadı həm qatań
qaǵıydalar tiykarında toltırıladı. Mazmunda baplar, paragraflar həm
magistrlik dissertaciyanıń barlıq basqa bólimleri tiykarǵı teksttegi
temalar həm betler qatar sanınan basqasha formada yamasa izbe-izlikte yaki
qısqartılıp beriliwi múmkin emes. Mazmundaǵı temalar tiykarǵı teksttegi temalar menen bir qıylı bolıwı shárt. Demek, baplar hám paragraflardıń atakması, sonday-aq, olardıń izebe-izligi dissertaciya testi menen tolıq muwapıq keliwi tiyis.
Kirsiw bóliminde temanıń áhmsiyetliligine tiykarlanıp kórip shıǵılatuǵın mashqalalar, maqset hám wazypalar sáwlelediriliwi kerek. Bul maǵlıwmatlar magistrlik dissertaciyasınıń barlıq bólimlerinde birdey izbe-izlikte beriliwi shárt. Magistrlik dissertaciyanıń kirsiw bóliminde tómendegiler beriledi:
*izertlew temasınıń aktuallıǵı;
*magistrlik dissertaciyasınıń maqseti hám wazıypaları;
*mashqalalardıń islep shıǵılıwı dárejesi;
* izertlewdiń ilimiy jańalıǵı;
* izertlew predmeti;
*izertlew obekti;
* izertlewdiń ámeliy áhmiyeti.
Birinshi bapta temanıń ulıwma teoriyalıq məseleleri, magistrlik
dissertaciya islep shıǵılatuǵın shólkem, məkeme, kərxana həm birlespeniń
qısqasha sıpatlaması beriliwi kerek. Bul bapta tómendegi paragraflar ózara logikalıq izbe-izlikte beriledi:
*izertlew obektiniń funkciyaları, wazıypaları həm salası;
*shólkemlestiriwshilik struktura, basqarıw sisteması, onıń sırtqı hám ishki baylanıslardıń ózine tánligi ózgeshelikleri;
*izertlew obektiniń huqıqıy kórsetkishleri;
*izertlew obektindegi kemshilikler həm mashqalalar;
*alternatikalıq wazıypalardı teoriyalıq həm əmeliy sheshiwdiń
ulıwma qaǵıydaları.
Ekinshi bapta qarap shıǵılıp atırǵan məseleniń həzirgi jaǵdayı
tallanadı, tıńlawshınıń əmeliyat dəwirinde toplanǵan materiallardan tolıq paydalanıwǵa qaratılǵan usınısları tiykarlanǵan bolıwı kerek. Təjriybe toplaw waqtında jıynalǵan həm izertlew processinde tallap shıǵılǵan materiallar tıńlawshıǵa sheshilmegen məselelerdi, mashqalalardı anıqlaw hám usıǵan muwapıq juwmaq shıǵarıw múmkinshiligin beredi.
Solay etip bap magisrlik dissertaciya mazmunınıń tiykarǵı ideyasın sáwlelediredi.
Úshinshi bapta avtor tərepinen úyrenip shıǵılǵan material tiykarındaizertlew obekti shólkemlestiriwshilik strukturasınıń eń maqsetkemuwapıqqurılısı, onı jetilistiriw jolları , dəliller jərdemindetiykarlapberiledi, usıǵan muwapıq kesteler keltiriledi, usınılıpatırǵansheshimlerdiń huqıqıy nətiyjeligi anıqlanadı.
Juwmaqlaw bólimi magistrlik dissertaciyanıń ulıwma kóleminiń 10-15
procentin quraydı. Dissertaciyanıń ayrım bapları da juwmaqlar həm
usınıslar menen tamamlanıwı múmkin, biraq olardan eń əhmiyetlileri
jumıstıń sońında, yaǵnıy juwmaqlaw bóliminde səwlelendiriliwi tiyis.
Magistrlik dissertaciya mazmunına bola tómendegi máselelerdi óz ishine alıwı dissertaciya
dissertaciya
*Magistrlik dissertaciya mazmunına bola tómendegi məselelerdi óz
ishinealıwıkerek:
*tańlanǵan temanıń teoriyalıq əhmiyeti, aktuallıǵı həm onı kərxana,
mekemejəneshólkemlerdeəmeliyqollanıw;
*mashqala onıń arnawlı ədebiyatlarda islep shıǵılıw dərejesi həm
əmeldesheshiwusılları;
*izertlew obektlerindegi jaǵdaydı bahalaw həm mashqalanı sheshiwdiń
tiykarǵıbaǵdarlarıboyınshajuwmaqlarshıǵarıw;
*qabıletilgensheshimlerdihuqıqıytiykarlaw;
*izertlewnətiyjelerin engiziw boyınsha usınıslar beriw.
Ilimiy pikir júritiwdiń dóretiwshilik ózgesheligi onıń tómendegi
Ilimiy izertlewdiń barlıq basqıshlarında: basında – úyreniw obektineqatnas strategiyasın islep shıǵıwdan, aqırında – maqala, monografiya,dissertaciya jazıwǵa deyin joqarıda kórsetilgen principlerdisaqlawkerekboladı. Jas, izertlewdi endi baslap atırǵan alımlarǵabundaymetodologiyalıq baǵdarlar, məselen, magistrlik dissertaciyayamasailimiymaqala jazıwda ásirese, qol keledi.
Ilimiy mashqalanı tabıw, ilimiy izertlew obektin (temasın) tańlaw,
izertlewdiń maqset hám wazıypaların anıqlaw, izertlew metodologiyasın həmizertlew quralların (ásbap – úskeneler, apparatura hám basqalar) tańlawqábileti sheshilip atırǵan wazıypaǵa pútkil itibardı qaratıw, úyrenilipatırǵan obektke «súńgiw»ge járdem etedi. Bunnan soń ilimiy
dóretiwshilikke nátiyjelilik – obekttiń anıq emes baylanısların hám
táreplerin anıqlaw, mobillik – izertlewlerdiń qońsı salalarǵa ótiw
qábileti, simultanlıq – obektti óz izertlewi menen tolıq qamtıp alıw
qábileti, prediktorlıq – obekttiń bolajaq jaǵdayın aldınnan anıqlaw
kómeklesedi.
Erkin, sın pikirlew, óz izertlewiniń nətiyjelerin sın kóz
qarastan túsinip jetiw dóretiwshilik processiniń ajıralmas tárepleri
bolıp tabıladı. Ilimiy dóretiwshilik alımnan iske bar kúsh-jigerin
jumsawdı, kúshli erk-ıqrardı, úlken mártlikti, este saqlaw qábiletin hám
haqıyqatqa umtılıwdı talap etedi.
«Ilimiy-texnikalıq dóretiwshiliktiń filosofiyalıq tárepleri» dep
atalǵan tereń mazmunlı shıǵarmanıń avtorları S.S.Pigrov hám L.V.Yacenko
dóretiwshilikke mınanday sıpatlama beredi: «Eń ulıwma túrde
dóretiwshilikke jańa materiallıq hám ruwxıy qádriyatlardı jaratıwǵa alıpbaratuǵın, jámiyetlik belgilengen ruwxıy-ámeliy jumıs, dep sıpatlamaberiw múmkin. Bul jumıs insannıń jasaw shárayatların jaratıp ǵanaqalmastan, insannıń ózin-ózi rawajlandırıw, onıń dóretiwshilik
qábiletlerin qáliplestiriw usılına hám insannıń ózin-ózi júzege shıǵarıw quralına aylanadı.
Dóretiwshilikke berilgen bul sıpatlama jəmiyetlik-aksiologiyalıq
ózgeshelikke həm antropologiyalıq baǵdarǵa iye bolıp, insannıń hər qanday
dóretiwshilik jumısın, sonıń ishinde ilimiy dóretiwshiligin sıpatlaydı.
XX əsirde jasap ótken ataqlı rus filosofı Nikoloy Aleksandrovich
Berdyaev dóretiwshilik məselesine úlken itibar bergen edi. Onıń pikirinshe,
insannıń dóretiwshiligi tómendegi elementlerdi nəzerde tutadı: