Филсофия жуўмақлаўшы жазба жумыстың

11-tema. Novattsiya hám innovatsiyalar xázirigi zaman ilimiy izertlewlerdińquramalı bólimi.
Sabaqtıń jobası:
. Novattsiya hám innovatsiyalar házirigi zaman pedagogikalıq ilimiy izertlewdińáhmiyetli bólimi
2. sıpatında. İlimiy izertlewdińbasqa dóretiwshilik formaları menen baylanıslıg`ı.
3. İlimiy izertlewdińqásiyetleri., texnikalıq dóretióshilik shınlıq ámeliy (texnologiyalıq) ózgerisler menen baylanıslığı..
Ádebiyatlar
1. Tulenov K.,Ppredvidenie i realnost.- T.2000.
2.. Izzetova E.M. Nauchnıe znaniya v svete gumanisticheskix idealov. – T.2000.
3. Laktos I. Falsifikatsiya i metodologiya nauchnoisseledovatelskix programm.- M.1995
4. Shermuxmmedova N. Ilmiy tadqiqot metodologiyasi. Wquv qwllanma. T., Axborot texnologiyalari. 2014, 450 b.
Tayanısh túsinikler: innovaciya, novaciya, proekt.
Innovaciya inglis tilinen inovatio, angl – innovation alınǵan. innovaciyadan jańalanıwdan – 1) innovaciya 2) tilde jańa qubılıs, jańa forma lingua 3) ekonomikaǵa investiciyalar (finans innovaciyalar), texnologiyalar áwladların almastırıw, jańa texnologiyalar, ekonomikalıq jańalıq, bazar dárejesindegi ónim islep shıǵarıw, texnologiyalar innovaciyası jańa ideyalardı járiyalaw¹. Innovaciya ideyalar onıń qollanılıwında keńirek, innovaciyanıń arnawlı tarawları menen sheklengen. Buǵan qosımsha ráwishte, innovaciya sózi innovaciyalardıń shınlıǵı dep ataladı. Innovaciya bolsa processlerdiń quramlı bólegin óziniń ishine aladı.
Novaciya latın tilinen alınǵan, rawajlanıwdıń jańalanıwı, ózgerisi, 1) puqaralıq nızamda táreplerdiń basqalarǵa bergen sadıqlıǵınıń ornına keliwi 2) jańa nárse, jańalıq. Innovaciya ideyalar onıń qollanılıwında keńirek, innovaciyanıń arnawlı tarawları menen sheklengen. Buǵan qosımsha ráwishte, innovaciya sózi innovaciyalardıń haqıyqatı dep ataladı. Innovaciya bolsa processlerdiń quramlı bólegin óziniń ishine aladı. Novaciyanıń basqa tipi bilimniń óziniń ilimiy dóretiwshiliktiń tikkeley ónimi sıpatında alıp qaralıw procesi menen baylanıslı. Ilimniń rawajlanıw logikası Kunnıń paradigmalarında, Lakatoshtıń izertlew programmalarında, Tulmannıń racionallıqtıń standartlarında, Popperdiń fallibilizm principinde hám taǵı basqalarda berilgen. Bul koncepciyalardıń mazmunında uqsaslıq bar. Olardıń pikirinshe, ilimniń rawajlanıwınıń ishki logikasına qatnasta ǵana racionallıq rekonstrukciya múmkin boladı. Siyasat, ekonomika, iskusstvo, filosofiya sıyaqlı ilimge qatnastaǵı sırtqı faktorlardıń roli joqarı, biraq olardı racionallıq túsindirip beriw múmkin emes. Ilimniń sırtqı ortalıǵına ilimiy konstrukciyalardıń jasaw ushın gúresi funkciyası tiyisli boladı.
Innovaciyalardıń ámelge asırılıw forması. Innovciyalıq basqarıw funkciyalar hám principlerge tiykarlanǵan innovaciyalıq basqarıw procesi dep alıp qaraymız. Kompaniyanıń strategiyasın qáliplestiriw sistemasınıń bir bólimi hám onıń konkurentlik strategiyasınıń tiykarı bolıp xızmet etiwi múmkin. Innovaciyalıq basqarıw procesi nátiyjeli shólkemlestiriw tiykarında shólkemniń maqsetine erisiwine baǵdarlanǵan ilimiy, texnikalıq, social-ekonomikalıq isbilermenliktiń túri. Ilimiy-texnikalıq xabar toplaw procesi, bazardaǵı tabıslardı támiyinleytuǵın jańa texnologiya hám texnologiyalardı engiziw ushın qollanba bolǵan jámáát mashqalanı sistemalastırıw hám ulıwmalastırıw. Innovaciyalıq mashqalalardı sheshiwdiń jańa usılı biznes ideyası sıpatında hújjetlestiriledi. Innovaciyalıq tómen bahada satıw, jaqsı tovar, túrli paydalanıw tovarları, tabılmaytuǵın ónim yaki xızmet dep qaraymız.
Innovaciyanıń maqseti – jumıs tártibi, izertlewdiń analitikalıq usılı ilimiy bilimlerdi sintezlestiriw usılı qollanıladı. Nátiyjeler ashıq jańalıqlar modeliniń kerekligi hám kemshilikleri anıqlanadı. Innovaciyalıq process dógereginde informaciyanı qorǵaw mashqalaların sheshiw usılı qarap shıǵıladı. Izertlew procesinde alınǵan nátiyjelerin qollanıw tarawı kompaniyalardıń innovaciyalıq iskerligi esapalanadı. Házirgi kúnde ashıq innovaciyalardıń rawajlanıwı teması házirgi zaman milliy ekonomikasınıń ayrıqsha quramı esaplanǵan, mámleketlik kompaniyalarǵa qaratılǵan. Milliy ekonomikanıń innovaciyalarǵa bolǵan tásirsheńligin rawajlandırıw procesinde mámleket qatnasıwında kompaniyalar jergilikli islep shıǵarıwdıń lokomotivi bolıwı kerek.
Jergilikli kompaniyalar konkurenciyalardı rawajlandırıw máselesin sheshiwde innovaciyalıq iskerlikti aktivlestiriw jabıq sistemadan ashıq modellerge tiykarlanǵan óz radikal innovaciyalardı aktiv ráwishte jaratıwǵa ótiw procesin islep shıǵarıw múmkin emes. Innovaciyalardıń kirip keliwine tosqınlıq etiwshi ayırım faktlorlar bar, bul mashqala fundamental, ámeliy ilimler hám sanaat ortasındaǵı tábiyǵıy shınjırdıń úziliwine alıp keledi. Bul mashqalanı sheshiwdiń tiykarǵı deregin bılayınsha kórsetiwge boladı. Mısalı, úlken jergilikli islep shıǵarıwshılar innovaciyalardıń tiykarǵı paydalanıwshılar, biraq texnologiyalardı qayta bezew hám jańa ónimlerdi islep shıǵarıw ushın jeterli qárejetke iye emes. Texnologiyanı jaratıw hám olardan paydalanıwdıń jańa usılı. Sonıń menen birge, kóplegen teoriya hám innovaciyalıq basqarıw ámeliyatı. Chesbro tárepinen kórsetilgen koncepciyanı kórsetiwimizge boladı. Jumıs 2003-jılı eń aldıńǵı texnologiyalar hám isbilermenler arasında «Innovaciya hám Scientific American» Genri Chesbro atındaǵı eń jaqsı kitap bolıp tabıladı. Bunda ashıq innovaciyalar túsinigi xalıq aralıq konferenciyalar hám ilimiy shıǵarmalar temasına aylandı. 2006-jılı Garvard Genri Chesbro tárepinen «Ashıq biznes modelleri» atlı kitabı baspadan shıǵadı².
Bul shıǵarma, tiykarınan qanday etip innovaciyalıq jańalıqtı jaratıw kerek, usı máseleni sheshiwge háreket etken. 2006-jılı Oksfordta ashıq innovaciyalardıń ilimiy jumıslarınıń birinshi toplamı jarıq kóredi, bul jańa paradigmanı qarap shıǵıwǵa múmkinshilik bergen. Demek, Genri Chesbro óz miynetinde, eń aldı menen Xerox, Intel, IBM, Lucent sıyaqlı kompaniyalardıń mısalları menen innovaciyanı basqarıwdıń jańa usılların kórsetiwge tırısıp, innovaciyalıq baǵdardaǵı kárxanalar basshılarına, innovaciyalıq basqarıwǵa jańa qatnaslardı kórsetedi. Avtor innovaciyalıq, innovaciyalardı qalay basqarawǵa boladı degen sorawǵa juwap beretuǵın shólkemlestiriwshilik innovaciyanı usınadı. Demek, innovaciya bul negizinen keleshekke qaray umtılıw, innovaciya ekonomika tarawın, ulıwma jámiyet turmısınıń eń kerekli joybarların ámelge asırıwda ózine tán lokomativ rolin orınlaydı.
Innovaciyalardıń nátiyjeliligin analizlew. Ulıwma alǵanda, jańalıq túsinigi anglichan sózi innovaciyanıń tiykarǵı variantı, innovaciyanı engiziw degen mánisti beredi. Novaciya – basqarıwdıń dóretiwshilik iskerliginiń jańa yamasa jańalanǵan ónim, keyin ala onı ózgertiw hám onnan paydalanıw ushın paydalanıwshılarǵa usınadı. Innovaciyalar jańa usıl, ashılıw, jańa qubılıs bolıwı múmkin. Novaciya, birinshiden jańalıqtıń belgisi menen ajıralıp turadı, sonıń ushın innovaciyalar dóretiwshilik iskerlik nátiyjelerine jańa sheshim bar bolǵan miynet ónimine hám paydalanıwshıǵa baylanıslı bolıwı múmkin.