Filologiya fakulteti adabiyotshunoslik yo’nalishi 1-kurs magistranti Toirova Zubaydaning “Jahon adabiyoti tarixi “ fanidan “J. Joysning ''Ulliss'' asarida ekzistensializm talqini” mavzusida tayyorlagan mustaqil ishi

Filologiya fakulteti adabiyotshunoslik yo’nalishi 1-kurs magistranti Toirova Zubaydaning “Jahon adabiyoti tarixi “ fanidan “J.Joysning ''Ulliss'' asarida ekzistensializm talqini” mavzusida tayyorlagan mustaqil ishi

Filologiya fakulteti adabiyotshunoslik yo’nalishi 1-kurs magistranti Toirova Zubaydaning “Jahon adabiyoti tarixi “ fanidan “J.Joysning ''Ulliss'' asarida ekzistensializm talqini” mavzusida tayyorlagan mustaqil ishi

Jeyms Joys (1882-1941) adabiyot maydoniga yangicha poetik uslub kashfiyotchisi sifatida paydo bo‘ldi. «Ushbu uslubda badiiy shakl o‘zida g‘oyaviy, psixologik va boshqa jihatlarni mujassam etib, mazmun o‘rnini bosa oladigan darajada namoyon bo‘ldi.
Joys Dublinda oʻrtahol oilada tugʻilgan. Kildare okrugidagi Jezuit Klongowes Vud kollejida, soʻngra qisqacha Xristian birodarlar tomonidan boshqariladigan OʻKonnell maktabida oʻqigan. Otasining oldindan aytib boʻlmaydigan moliyaviy ahvoli tufayli, oilaviy sharoitga qaramay, u Jezuit Belvedere kollejida aʼlo darajada oʻqidi va 1902-yilda Dublindagi Universitet kollejini tugatdi. 1904-yilda u boʻlajak rafiqasi Nora Barnasle bilan uchrashdi va ular Yevropaga koʻchib oʻtishdi.
U qisqa vaqt Pula shahrida ishladi va keyin Avstriya — Vengriyaning Trieste shahriga koʻchib oʻtib, ingliz tili oʻqituvchisi sifatida ishlay boshlaydi. Rimda sakkiz oylik yozishmalar xodimi boʻlib ishlagandan so'ng Dublinga uch marta tashrif buyurganini hisobga olmaganda, Joys 1915-yilgacha u yerda yashadi. Triestda u oʻzining „ Kamera musiqasi“ sheʼrlar kitobini va „Dublinliklar“ hikoyalar toʻplamini nashr ettirdi. Birinchi jahon urushining koʻp yillarida Joys Shveytsariyaning Syurix shahrida yashagan va Ulissda ishlagan. Urushdan keyin u qisqa vaqt ichida Triestga qaytib keladi va 1920-yilda Parijga koʻchib oʻtadi, bu yer 1940-yilgacha uning asosiy qarorgohiga aylanadi.
Ulysses“(Uliss) birinchi marta 1922-yilda Parijda nashr etilgan, ammo odobsiz deb hisoblangani uchun uni Angliya va AQShda nashr etish taqiqlangan. Nusxalari har ikki davlatga kontrabanda yoʻli bilan olib kelingan va pirat versiyalari 1930-yillarning oʻrtalariga qadar chop etilgan va nihoyat nashr qonuniy boʻlgan.
Uning “Uliss” romani 1922 yili o‘z ona vatanida emas, Fransiyada Silviya Bich xonim homiyligida 1000 nusxada bosmadan chiqdi. 600 sahifadan iborat bu katta romanda uchta dublinlik hamshaharlar: “Siyrat”dagi bosh qahramon, endilikda yoshi ulg‘aygan Stiven Dedalus, reklama agenti Leopold Blum va uning xotini, arzon restoran qo‘shiqchisi Merionlarning uzun bir kuni – 1904 yil 16 iyun voqealari hikoya qilinadi (rus adabiyotida A.Soljenitsinning 100 sahifalik “Ivan Denisovichning bir kuni” hikoyasi kompozitsiya jihatidan unga analog bo‘la oladi.)
Joysning fikricha, agar Dublin vayron etilgan chog‘da ham romanni o‘qib turib, bu shaharni bemalol tiklash mumkin. Bunda romanning har bir bobini tavsiflovchi haqiqiy topografik xaritasi yordam beradi. Joysning dunyodagi barcha muxlislari 16 iyunni Blumsdey (Bloomsday – Blum Kuni) kuni deb nishonlayilar. Xuddi shu kun – 1904 yil 16 iyun – Joys hayotida ham unutilmas iz qoldirdi: u bo‘lajak umr yo‘ldoshi Nora Barnaklni uchratdi.
Oʻtgan yillar davomida roman haqida koʻplab maqola va tadqiqotlar yaratilgan boʻlsa-da, adabiy tanqidchilikda u haqda hanuzgacha yakdil bir fikrga kelingani yoʻq, toʻgʻrisi, bir toʻxtamga kelish ham amri mahol. Sababi, muallifning oʻzi roman haqida “… shunchalik koʻp boshqotirma va topishmoqlarni yigʻdimki, asrlar boʻyi olimlar ularni yecha olmay bosh qotirsinlar, bu mening abadiy oʻlmas boʻlishimga kafolatdir”, deya yozgan edi.
Ha, Joys taʼkidlaganidek, “Uliss” romanining matni boshqotirmalardan iborat, “ingliz adabiy tilida yozilmagan, umuman yozilmagan… u faqat koʻrish va eshitishga moʻljallangan” (Semyuel Bekket) matndir. Shu bois asar yaratilgandan keyin fransuz va italyan tillariga toʻliq tarjima qilingan boʻlsa-da, Yevropadagi boshqa tillarga tarjima qilinmadi. Undan ayrim parchalarni rus va gruzin tarjimonlari oʻz tillariga oʻgirishga muvaffaq boʻldilar.
Oradan qariyb yigirma yil oʻtib, “Uliss” romanining oʻzbekcha tarjimasi yaratildi va “Jahon adabiyoti” jurnalining 2008 yil sonlarida bosildi.
Fursat kelganda, “Uliss” tarjimoni Ibrohim Gʻafurovning “Unutilmas Ozod Sharafiddinov oʻzbek kitobxoni Joysni orzulagan va Nitsshe, Markes va Joysni (“Zardoʻsht tavallosi”, “Buzrukning kuzi”, “Uliss”) tarjima qilishni bizning zimmamizga yuklagan edi”, degan soʻzlarini keltirib oʻtish oʻrinlidir. Ibrohim Gʻafurov ustoz Ozod Sharafiddinov yuklagan uch vazifaning uddasidan chiqdi, uch asar tarjimasini oʻzbek kitobxoniga tortiq qildi.
E’tiboringiz uchun rahmat