Filalogiya fakulteti Adabiyotshinoslik kafedrasi “Kitoblarni janrlar bo‘yicha tasniflash” fanidan 5350600 Kutubxona-axborot faoliyati

Filalogiya fakulteti
Adabiyotshinoslik kafedrasi
“Kitoblarni janrlar bo‘yicha tasniflash” fanidan
5350600 - Kutubxona-axborot faoliyati
(kutubxonachilik va bibliografiya) III kurs 6-semestr uchun
yakuniy nazorat varianti


1 – variant
1.“Kitoblarni janrlar bo‘yicha tasniflash” fanining predmeti
2. Kitoblarni janrlar bo‘yicha tasniflash fani o‘zining qadim ildizlariga egaligi, uning manbalari, adabiyot materiallari ekanligi.
3. Badiiy adabiyot san’atning bir turi sifatida.
4. Kitoblarni janrlar bo‘yicha tasniflashning kutubxonashunoslik fani tarkibida tutgan o‘rni


Fan o‘qituvchisi: dots. S.Jumayeva
Kafedra mudiri: f.f.d. N.Shodmonov


Filalogiya fakulteti
Adabiyotshinoslik kafedrasi
“Kitoblarni janrlar bo‘yicha tasniflash” fanidan
5350600 - Kutubxona-axborot faoliyati
(kutubxonachilik va bibliografiya) III kurs 6-semestr uchun
yakuniy nazorat varianti


2 – variant

1. Adabiyotning umuminsoniy mohiyati.
2. Har qanday badiiy asar muayyan milliy zaminda yaratilishi.
3. Badiiy asar tabiatida xalqning orzu-armonlari, dardi,ruhiyatining aks etishi.
4. Аdabiyotda individuallikning ilmiy-nazariy tavsifi.


Fan o‘qituvchisi: dots. S.Jumayeva
Kafedra mudiri: f.f.d. N.Shodmonov
1. “San’at” so‘zining ma’no qirralari
2. Adabiyotda shakl va mazmun
3. Adabiyotda individuallikning ilmiy-nazariy tavsifi
4. Obraz va syujet munosabati.

Badiiy asar tarkibiga xos xususiyatlar; adabiyotda shakl va mazmun uyg‘unligi badiiylikning eng muhim mezoni sifatida; poetik shaklning o‘zgarib borishi; shaklbozlik muammosi; badiiy asarning shakli va mazmuniga oid poetik unsurlar masalasi; badiiy syujet tizim sifatida; syujetning badiiy asar takribidagi poetik funksiyasi; badiiy asar kompozitsiyasi va uning elementlari.

1.Badiiy asarda insonning murakkab dunyosi talqini, obrazlarning turli nuqtai nazardan tasniflari.

2. Оbrazda umumiylik va xususiylik; obraz va muallif munosabati; obraz va detal; obraz va so‘z.
3. Оbraz yaratish usullari.
obraz, simvol, ramz xususida; badiiy obraz genezisi - maydonga kelish omillari xususida.
4. Obraz va syujet munosabati.

Оbraz poetikasi

Badiiy asarda insonning murakkab dunyosi talqini; obrazlarning turli nuqtai nazardan tasniflari; obrazda umumiylik va xususiylik; obraz va muallif munosabati; obraz va detal; obraz va so‘z; obraz yaratish usullari; obraz, simvol, ramz xususida; badiiy obraz genezisi - maydonga kelish omillari xususida. Obraz va syujet munosabati.
Badiiy nutq va uslub
Poetik nutq va badiiy asar tili masalasi. Poetik nutqqa xos alomatlar. Badiiy nutq tarkibi. Badiiy asar pafosi va nutq munosabati; Nasr va nazm. Muallif va qahramonlar nutqidagi individuallik; diologik va monologik nutq. Poetik nutqda emotsionallik; nasriy asar ritmi. Badiiy nutq mezoni.Uslub va ijodkor. Kinoyaviy uslubga xos belgilar. Badiiy uslub va badiiy til. Uslublar xilma- xilligi.Uslubdagi individuallik.
Adabiy tur va janrlar nazariyasi
Adabiy tur tushunchasi va uning tasnifi. Adabiy tur va janrlarning paydo bo‘lish masalasi. Adabiy janrga xos belgilar. Epik tafakkur spetsifikasi. Lirika va insonning ruhiyati, his-tuyg‘ulari. Siyosiy, intim, tabiat lirikasi xususida. Lirizm va dramatizm. Satira va yumor mustaqil ijod turi sifatida. Dramatik asarlar va teatr san’ati. Adabiy tur va janrlardagi o‘ziga xoslik hamda uyg‘unlik. Tragikomediya
Ijodkor dunyoqarashi va ijodkor laboratoriyasi
Ijodkor dunyoqarashining badiiy asarda aks etishi.
Iste’dod ijodkorning bosh alomati.
Badiiy asar iste’dodli ijodkor poetik olamining mahsuli sifatida.
Ijodkorga xos ruhiy holatlar. Badiiy asarning jamiyatga ta’siri.
Tarixiy – ijtimoiy hayotning badiiy asarda aks etishi.
Badiiy asarni qabul qilish va talqin etish yo‘llari
Badiiy did masalasi.
Retsepsion estetikaning mohiyati xususida.
Badiiy asarni qabul qilishda milliylik va umuminsoniylik tamoyillari.
Badiiy asarni tushunish va tushuntirish yo‘llari xususida.
Badiiy asarni kompleks tahlil etish usuli.

1. Badiiy asar tarkibiga xos xususiyatlar; adabiyotda shakl va mazmun uyg‘unligi badiiylikning eng muhim mezoni sifatida.

2. Poetik shaklning o‘zgarib borishi; shaklbozlik muammosi; badiiy asarning shakli va mazmuniga oid poetik unsurlar masalasi.
3. Badiiy syujet tizim sifatida; syujetning badiiy asar takribidagi poetik funksiyasi.
4. Badiiy asar kompozitsiyasi va uning elementlari.

1. Rеalistik оbrazlar.

2. Rоmantik оbrazlar.
3. Xayoliy-fantastik оbrazlar,
4. Majоziy(simvоlik) оbrazlar.

1 - mashg‘ulot

Sharq adabiy – nazariy tafakkur tarixidan
1.Adabiy-nazariy fikrlar taraqqiyoti
2.Sharqda ilk nazariy fikrlar
3.Forobiyning adabiy-nazariy qarashlari
4.Ibn Sinoning adabiy-nazariy qarashlari
2- mashg‘ulot
G‘arb adabiy-nazariy tafakkur tarixidan
1.G‘arbda nazariy fikrlarning paydo bo‘lishi
2 Aristotelning “Poetika”asarining tahlili
3.Sharq va g‘arb adabiyotshunosligining uyg‘unlashuvi
4.Gegilning “Estetika”asarining tahlili
3- mashg‘ulot
Badiiy adabiyot va folklor munosabati.
1.Folklorga xos xususiyatlar
2.Folklor janri va unga mos jihatlar
3.Xalq tili – badiiy til xazinasi
4. “Adabiyotshunoslik” so‘zining kelib chiqishi.
4-mashg‘ulot
Badiiy obraz darajasi
1. Badiiy obraz va uning ildizlari
2. Badiiy obrazda tipiklik va individuallik
3. Badiiy obrazlar tasnifi
4. Badiiy obrazda badiiy g‘oya
5-mashg‘ulot
Roman janriga xos xususiyatlar muhokomasi
1. Epik tur janrlari
2. Roman janrining taraqqiyot bosqichlari
3. O’zbek adabiyotidagi tarixiy romanlar haqida
4. Zamonaviy romanlarning o’ziga xos xususiyatlari
“Adabiyotshunoslik” so‘zining kelib chiqishi. jihatdan “adabiyot” so‘ziga tojikcha “shinos” (yaxshi bilish, tayin etish) fe’li va o‘zbekcha lik qo‘shimchasini qo‘shilishidan paydo bo‘lgan. “Shinos” fe’li o‘zbek tili taqozosiga ko‘ra, “shunos” shaklini olgan. “Adabiyotshunoslik” atamasiga qisqacha adabiyot ensiklopediyasida shunday ta’rif berilgan: Adabiyotshunoslik – badiiy adabiyotni uning mohiyatini, kelib chiqishini va ijtimoiy aloqalarini har taraflama o‘rganuvchi fandir; so‘z orqali badiiy fikrlashning negizi, zamini, tuzilishi, tarixiy-adabiy jarayonning lokal (ma’lum joy, davrga oid) va umumiy qonuniyatlari haqidagi bilimlar jamidir
“San’at” so‘zining ma’no qirralari ancha keng. Masalan, "rassomlik san’ati", "kulollik san’atini egallamoq", "yuksak san’at bilan ishlangan" kabi birikmalarning har birida "san’at" so‘zi turli ma’no qirralarini ifodalaydi. Shunga qaramay, ularda "san’at" so‘zi ifodalayotgan ma’no qirralarini birlashtiruvchi umumiy nuqtalar mavjudki, bu mazkur so‘zning har uchala holda ham "go‘zallik", "mahorat", "did" tushunchalari bilan bog‘liqligidir.
6-mashg‘ulot
Nasriy asarda ritm. Saj’ haqida
1.Ritm va uning badiiy asardagi o‘rni
2.Qofiyali nasr va uning o‘ziga xos xususiyatlari
3.Xalq poetik ijodi va saj’
4.O‘qigan badiiy asaringiz misolida saj’ni sharhlang
1. Badiiy nutq va badiiy asar tili masalasi. Poetik nutqqa xos alomatlar.
2. Badiiy nutq tarkibi. Badiiy asar pafosi va nutq munosabati; Nasr va nazm.
3. Muallif va qahramonlar nutqidagi individuallik; diologik va monologik nutq.
4. Poetik nutqda emotsionallik; nasriy asar ritmi. Badiiy nutq mezoni.Uslub va ijodkor.
Uslubdagi individuallik.
– variant
1. Erkin vaznli sher tuzilishining o`ziga xos xususiyatlari
2. Sheriy masal va nasriy masallarini ifodali o`qishning farqli jihatlari
3. Til va nutq birligi
4. Badiiy asarni ifodali o`qishda orfoepiya qoidalarining o`rni
5. She’riy san’atlarini farqlash

- variant

1. Harf birikmalari talaffuzining o`ziga xosligi
2. Turkiy xalqlar she’riyatida barmoq vazninning o`rni
3. Tinglovchiga asar mazmunini yetkazishda gramatik pauzaning ahamiyati
4. Iste’dod, ilhom, mehnat va ijod.
5. Tragikomediya haqida tushuncha.
1. Badiiy san’atlar va ularning tasnifi
2 Ma’naviy san’atlar
3 Lafziy san’atlar
4. Ma’naviy-lafziy san’atlar
Adabiyotda umuminsoniylik, milliylik va individuallik.
Adabiyotning umuminsoniy mohiyati.
Har qanday badiiy asar muayyan milliy zaminda yaratilishi.
Badiiy asar tabiatida xalqning orzu-armonlari, dardi, ruhiyatining aks etishi.
8- mashg‘ulot
Muallif, badiiy asar va jamiyat munosabati tahlili
1.Iste’dod, ilhom, mehnat
2.Ijodkorning ijodiy laborotoriyasi
3.Ijodkorning dunyoqarashi va g‘oyaviylik muommosi
4.Mualliflarning o‘ziga xos uslublari
Har bir milliy adabiyot, iz milliy zamini asosida maydonga kel
1. Adabiyot doimo ommaviylikka suyanadi, Yа’ni adabiyot boy va kambag‘alga, erkak va ayollarga, yoshu-qariga, demak irqi, millati, dinidan qat’iy nazar hammaga birdek xizmat qiladi.
2. Adabiyot ma’lum shaxslar, talant egalari tomonidan yaratiladi. Shu nuqtai nazardan yozma adabiyot bilan xalq og‘zaki ijodi bir-biridan farqlanadi. Og‘zaki ijodning bunyodkori xalq bo‘lsa, yozma adabiyot ma’lum bir shaxslar tomonidan yaratiladi.
3. Adabiyotning badiiyligidir, Yа’ni unda hayot obrazlar orqali tasvirlanadi. So‘z vositasida inson qalbi kashf etiladi, u orqali hayot jonli qilib, boyitib ta’sirli qilib tasvirlanadi.

1. Adabiy tur tushunchasi va uning tasnifi. Adabiy tur va janrlarning paydo bo‘lish masalasi. Adabiy janrga xos belgilar.

2. Epik tafakkur spetsifikasi. Lirika va insonning ruhiyati, his-tuyg‘ulari. Siyosiy, intim, tabiat lirikasi xususida.
3. Lirizm va dramatizm. Satira va yumor mustaqil ijod turi sifatida. Dramatik asarlar va teatr san’ati.
4. Adabiy tur va janrlardagi o‘ziga xoslik hamda uyg‘unlik. Tragikomediya.

1. Ijod psixologiyasi va ijodkor laboratoriyasiga manbalar; muallif “men”iga xos

xususiyatlar; iste’dod ijodkorlikning bosh alomati;
2. Badiiy asar iste’dodli ijodkor poetik olamining mahsuli sifatida;

57

3. Ijodkorga xos ruhiy holatlar; badiiy asarning jamiyatga ta’siri; tarixiy-ijtimoiy hayotning
badiiy asarda aks etishi.
1. Badiiy did masalasi,retsepsion estetikaning mohiyati xususida;
2. Badiiy asarni qabul qilishda milliylik va umuminsoniylik tamoyillari;
3. Badiiy asarni tushunish va tushuntirish yo‘llari xususida;
4. Badiiy asarni kompleks tahlil etish usuli.