Fermentlarning termolabilligi

Fermentlarning faolligiga pH ning ta’siri
Odatda fermentlar muhitning tor doiradagi vodorod ioni konsentrasiyasi chegarasida maksimal faolikni namoyon qiladi. Evolutsiya jarayonida hayvon to`qimalaridagi fiziologik nuqtai nazardan muhitning o`zgarish chegaralari pH 6,0-8,0 chegaralari shakllangan. Lekin hayvon organizmida undan yuqori va past pH ko`rsatkichga ega bo`lgan organik to`qimalar ham uchraydi.

Agar fermentlar faolligini grafik tarzda ifodalaydigan bo`lsak, egri chiziqning shakli qo`ng`iroqqa o’xshash ko`rinishni oladi (Rasm 1.2. ).


Rasm 1.2. Ferment tomonidan katalizlanadigan reaksiya tezligiga muhit pH ni ta`siri (strelka optimum pH ni bildiradi). Odatda har qanday fermentning faoligiga muhit pH ni ta`siri o`rganilganda haroratning va substrat konsetrasiyasining optimum bo`lishi ta`minlanadi va shu yo`l bilan optimum pH aniqlanadi. Shu yo`sinda qator fermentlarning pH optimumlari aniqlangan. Bu ko`rsatkichlar quyidagi Jadval 1.2. da ko’rsatilgan.

Jadval 1.2.

Ayrim fermentlarning pH ko’rsatgichlari haqida ma’lumot

1	Pepsin uchun	1,5-2,5
2	Katepsin uchun	4,5-5,0
3	Amilaza (maysa) uchun	4,9-5,2
4	Saxaroza (ichak) uchun	5,8-6,2
5	Amilaza (so`lak) uchun	6,8-7,0
6	Katalaza uchun	6,8-7,0
7	Ureaza uchun	7,0-7,2
8	Pankreatiklipaza uchun	7,0-8,5
9	Tripsin uchun	7,5-8,5
10	Arginaza uchun	9,5-10,0

Pepsin tarkibida erkin HCl bo`lgan oshqozon shirasi tarkibida uchraganligi uchun u o`ta nordon muhitda maksimal faollik ko`rsatadi va pH 6,0 bo`lganda faoligi umuman yo`qoladi. Boshqa tomondan aytish joizki, arginazaning eksperimental yo`l bilan aniqlagan pH optimum 9,5-10,0 ga ega bo`lgani holda jigar hujayralarida bunday ishqoriy muhitning bo`lmasligi ma`lum.

Demak shunga asoslanib arginazaning in vivo sharoitidagi faollik ko`rsatkichi o`zining optimal pH ko`rsatkichida amalga oshirilmaydi degan xulosaga kelsa bo`ladi.

Zamonaviy fan yutuqlariga tayangan xolda fikr yuritadigan bo`lsak, ferment molekulasiga muhitning pH ni ta`siri uning tarkibidagi kislota va ishqoriy guruhlar (dikarbon kislotalarning

O

||

– C– OH guruhi, sisteinning – SH – guruhi, gistidindagi – NH₂ – guruhi va boshqalarga bog`liq bo`ladi).