Ferdinand de sossyurning lingvistik nazariyasi. Tilshunoslikda strukturalizm

TUSHUNCHALAR, ATAMALAR
TUSHUNCHA QANDAY MA’NONI ANGLATADI??
Paradigmatik
Sintagmatik
Aksioma
Sinxron
Diaxron
Deskriptiv
Distributsiya
h) Glossematika
i) Uzus
j) Strukturalizm

4-TOPSHIRIQ. To`g`ri/Noto`g`ri (True/False)

1. 
   Strukturalizmning dastlabki qarashlari 1926-yilda Chexoslaviyadagi Amerika lingvistik to’garagi tomonidan tashkil qilingan.
   

• 
  To`g`ri
  
• 
  Noto`g`ri
  

2. 
   Nutq mavhumdir, til esa aniqdir, ya’ni tilni eshitamiz, akustik qabul qilamiz va ko’ramiz.
   

• 
  To`g`ri
  
• 
  Noto`g`ri
  

3. 
   Strukturalizm atamasi va tushunchasi dastlab golland faylasufi X.I. Boasning 1939-yilda nashr qilingan maqolasida tilga olindi.
   

• 
  To`g`ri
  
• 
  Noto`g`ri
  

4. 
   Gumboldt til birligining ma’nodorligi va qimmati haqida ta’limot yaratdi.
   

• 
  To`g`ri
  
• 
  Noto`g`ri
  

5. 
   Til bir vaqtning o’zida ham asos, ham nutq mahsuli.
   

• 
  To`g`ri
  
• 
  Noto`g`ri
  

6. 
   Sossyur til va nutq birliklari orasidagi o’zaro bog’lanishni paradigmatik va sintagmatik munosabatga ajratadi.
   

• 
  To`g`ri
  
• 
  Noto`g`ri
  

7. 
   Nutq til asosida tashkil topadi va til orqali reallashadi.
   

• 
  To`g`ri
  
• 
  Noto`g`ri
  

8. 
   Sharl Ballining “Til material emas, balki formadir” degan fikri Praga, Amerika, Kopengagen struktural maktablarining shakllanishida asosiy omil bo’ldi.
   

• 
  To`g`ri
  
• 
  Noto`g`ri
  

9. 
   F. de Sossyurning fanda mashhur bo’lgan eng yirik asari “Umumiy tilshunoslik kursi” deb ataladi.
   

• 
  To`g`ri
  
• 
  Noto`g`ri
  

10. 
    XIX asrdan boshlab tilshunoslik fanining predmetini aniqlashda yangi davr boshlandi.
    

• 
  To`g`ri
  
• 
  Noto`g`ri
  

“ASSESSMENT METODI”
5-TOPSHIRIQ:
Test savollari


1. Ferdinand de Sossyur tilshunoslikni nechta turga ajratadi va ular qaysilar?
a) 3 ta turga. Ekstralingvistika, sotsiolingvistika, ichki lingvistika
b) 2 ta turga. Ichki lingvistika va tashqi lingvistika
c) 1 ta turga. Komparativistika.
2. Struktural lingvistika qachon paydo bo’lgan?
a) XX asrning 20-yillar oxirida
b) XV asrning 10-yillar boshida
c) XXI asrning 30- yillari oxirida.
3. Funksional lingvistika maktabi vakillari to’g’ri keltirilgan javobni aniqlang?
a) Vilgelm Fon Gumboldt, Rasmus Rask, Avgust SHleyxer
b) Frans Boas, Eduard Sepir, Leonard Blumfuld
c) R.O.Yakobsan, N.S.Trubetskoy, B.Gavranek.
4. Amerika strukturalizm maktabi asoschisi kim?
a) Tilshunos olim Frans Boas
b) Leonard Blumfild
c) Eduard Sepir.
5. Kopengagen strukturalizmi qachon va qayerda tashkil topgan?
a) XX asrning 20-30- yillarida Germaniyada
b) XX asrning 20-yillarida Chexoslavakiyada
c) XX asrning 30-yillar boshida Daniyada.
6. Kopengagen strukturalizmi yana qanday nom bilan ataladi?
a) Deskriptiv lingvistika
b) Glossematika
c) Funksional lingvistika.
7. F.De Sossyur o’zining qaysi asarida strukturalizmning eng asosiy, bosh g’oyasini ta’kidlab o’tgan?
a) “Umumiy tilshunoslik kursi” asarida
b) “Hind Yevropa tillaridagi dastlabki unlilar sistemasining tadqiqi” asarida
c) “Umumiy grammatika prinsiplari” asarida.
8. Kopengagen strukturalizmi maktabi vakillari to’g’ri ko’rsatilgan javob qaysi?
a) L. Blumfild, Z.Xarris, K.Payk
b) Lui Yelmslev, V.Bryondal, X.Uldal.
c) to’g’ri javob yo’q
9. Ferdinand de Sossyur belgilar borasidagi fanni qanday nomlashni taklif qilgan?
A) semiologiya deb
B) semiotika deb
C) semantika deb
D) lingvosemiotika deb
10. Ferdinand de Sossyur belgining qanday xususiyatlarini ko‘rsatgan?
A) anglatiladigan va anglatuvchi
B) anglatgan va anglatuvchi
C) ifodalanuvchi va ifodalovchi
D) mohiyat va mazmun
11. Ferdinand de Sossyur fikricha, ...
A) til va nutq – nutqiy faoliyatning ikki tomoni
B) til va nutq faoliyati – nutqning ikki tomoni
C) nutq va nutqiy faoliyat – tilning ikki tomoni
D) og‘zaki va yozma nutq – nutqiy faoliyatning ikki tomoni
12. F. de Sossyur fikri bo‘yicha, til va nutq orasidagi asosiy farqlar quyidagilar:
A) til ijtimoiy, nutq esa individual
B) til individual, nutq esa ijtimoiy
C) til o‘zgaruvchan, nutq esa turg‘un (harakatsiz)
D) til dinamik, nutq esa sinxron
13. F. de Sossyur g‘oyasi asosida vujudga kelishiga asos bo‘lgan oqimning nomi:
A) Yosh grammatikachilar
B) struktural lingvistika
C) komparativistika
D) lingvosemiotika
14. Til va nutq muammosi haqida qaysi olim mukammal fikr yuritgan?
A) F. de Sossyur
B) M.V. Lomonosov
C) A.A. Potebnya
D) A. Shleyxer
15. F. dе Sossyur tilda nеchta aspеktni farqlaydi?
A) ikkita aspеktni
B) to`rtta aspеktni
C) bеshta aspеktni
D) sakkizta aspеktni
6-TOPSHIRIQ.
KROSSWORD SAVOLLARI


1. F.de Sossyur tilshunoslikdagi qaysi ta’limotning asoschisi?
2. Eduard Sepir tilshunoslikning qaysi tarmog’iga asos soldi?
3. Deskriptiv lingvistika maktabi asoschisi kim?
4. “Umumiy grammatika”, “Kelishik kategoriyasi” asarlarining muallifi kim?
5. Daniyada tashkil topgan strukturalizm yo’nalishi nomi qaysi?


KROSSWORD

				2
	1
3
	4
5