|
Tinchlik, urush va bir asrlik tanazzul. XVI asrda Vengriyada sodir bo'lgan siyosiy o'zgarishlarning tabiiy oqibatlari uning doimiy rivojlanib borayotgan G'arbiy Evropadan yanada orqada qolishi, shuningdek, bir vaqtlar birlashgan qirollikning alohida qismlari o'rtasidagi tafovutlarning chuqurlashishi bo'lishi kerak edi. Biroq, asrning so'nggi uchdan birida bu tendentsiyalar ikkita tasodifiy vaziyatning kuchli qarshiliklariga duch keldi. Va ular keyingi asrda nihoyat g'alaba qozonganlarida ham, ular qaytarib bo'lmaydigan xususiyatga ega bo'lmadilar. Birinchidan, yuqorida aytib o'tganimizdek, Reformatsiya Vengriyaga madaniy birlikni saqlashga yordam berdi va nafaqat G'arb sivilizatsiyasi bilan aloqalarni saqlab qolish, balki mustahkamlash, mustahkamlashga yordam berdi. Ikkinchidan, Evropaning iqtisodiy faolligi Vengriya iqtisodiyotiga qarama-qarshi ta'sir ko'rsatdi: uning uzoq muddatli modernizatsiya va rivojlanish imkoniyatlari tobora cheklangan bo'lib, Vengriya uchun qisqa muddatli qulay kon'yunkturaning shakllanishi uning ichki iqtisodiyotini mustahkamladi. G'arb davlatlari bilan aloqalar o'rnatdi va savdo aloqalarini davom ettirdi. Bu muvozanat Vengriya 16-17-asrlar bo'yida sodir bo'lgan bir qator urushlar va epidemiyalar natijasida jiddiy yo'qotishlarga duchor bo'lgunga qadar saqlanib qoldi. O'n besh yillik urush (1591-1606) barcha baxtsizliklarning boshlanishi edi. Bu jarayonda va turklar mamlakatidan quvg'in qilingunga qadar Vengriya o'z aholisining ko'p qismini yo'qotdi va iqtisodiy ma'noda shunchalik vayronaga aylandiki, u o'zining tarixiy rivojlanishidagi eng past darajaga yetdi. Bu tubsizlikdan chiqib ketish va hech bo'lmaganda mamlakatning yuz yil avval ega bo'lgan iqtisodiy salohiyatini tiklash deyarli amalga oshirilmagandek tuyuldi. 1526-68 yillardagi turk urushlari Vengriya demografiyasiga hayratlanarli darajada kam ta'sir ko'rsatdi, chunki u o'rta asrlarda rivojlangan. Garchi jangovar harakatlar davrida ko'plab dalalar o'sgan va qishloqlar bo'm-bo'sh bo'lgan bo'lsa-da, ular tez orada jonlanib, yana aholi punktlariga aylandi. Vengriya 16-asrda Evropa aholisining ko'payishi jarayonini chetlab o'tdi, ammo Bolqon slavyanlarining immigratsiyasi tufayli u hech bo'lmaganda kamaymadi. Vengriya xomashyo eksportining an'anaviy tabiati, G'arbiy Evropadagi yangi vaziyat, ekin maydonlarining qisqarishi va aholi sonining o'sishining etishmasligi - bularning barchasi birgalikda mamlakat iqtisodiyotining o'ziga xos xususiyatlarini oldindan belgilab berdi. Vengriya konlarining ahamiyati Yangi Dunyodan ko'p miqdorda qimmatbaho metallar import qilinishi natijasida pasaydi, ammo G'arbiy Evropa aholisining o'sishi qishloq xo'jaligi mahsulotlariga, ayniqsa oziq-ovqat mahsulotlariga misli ko'rilmagan talabni yaratdi. Vengriyada aholi sonining o'sishi ichki bozorning qisqarishiga olib keldi va ekin maydonlarining qisqarishi chorvachilikni rivojlantirish uchun deyarli cheksiz imkoniyat yaratdi. Natijada, Vengriya ideal monopoliya holatiga tushib qoldi: G'arb bozorining talabini qondirib, 1580-yillarda har yili eksport qiladigan dunyodagi eng yirik go'sht yetkazib beruvchiga aylandi. Keyingi harbiy voqealar shuni ko'rsatdiki, bu barcha harakatlar natijasida ikki imperiyaning kuchlari tenglashtirilgan va turklar endi haddan tashqari ustunlikka ega emaslar. Biroq, bu ustunlik boshqa tomonda ekanligini anglatmasdi. Jang turli muvaffaqiyatlar bilan olib borildi va urush uzoq davom etdi. 1594 yilning yozida Archduke Metyu (Mattyash)ning Budani egallashga urinishi Estergom devorlari ostida muvaffaqiyatsizlikka uchradi, Vena kaliti hisoblangan Dyor esa Sinan qo'shinlarining zarbalari ostida qoldi. 1595 yilda Porte ikki jabhada urush olib borishga majbur bo'lganida, qirol armiyasi nihoyat Estergomni egallab oldi. Batori Maros vodiysidagi istehkomlarni egallab oldi va Mixay voivodasi kuchlari bilan birlashib, Dunayning quyi oqimidagi Jurdjadagi buyuk jangda g'alaba qozondi. Shaxsan yangi sulton Mehmed III boshchiligidagi 1596 yilgi yurish yana turklardan orqada qoldi. Ular Egerni egallab olishdi va dastlab ular uchun muvaffaqiyatsiz bo'lgan jangning borishini buzib, 16-asrning eng katta janglaridan biri deb hisoblanishi mumkin bo'lgan Mezekerestesdagi uch kunlik jangda Bathory va Archduke Maksimilian qo'shinlarini mag'lub etishdi. 1597 yilda Muqaddas Liga Temesvar va Gyorni qo'lga kiritishga urinib ko'rdi, ammo keyingi yili Palfi tomonidan kutilmagan hujum tufayli ikkinchisi osonlikcha qo'lga kiritildi. Budaga keyingi hujum, 1602 va 1603 yillarda Vengriya poytaxtini egallashga qilingan yangi urinishlar muvaffaqiyatsiz tugadi. Turklar tomonidan ozmi-koʻpmi uzoq vaqt bosib olingan Eger (1596) va Kanizsa (1600) kabi Vengriyadagi toʻrtinchi viloyatning markaziga aylangan bir qancha qalʼalarni hisobga olmaganda, har ikki tomonning muvaffaqiyatlari, umuman, Shu bilan chegaralangan /208/ butun urush davomida bir xil mustahkamlangan nuqtalar qo'l almashgan.
KURS ISHI REJASI BO’YICHA TAVSIYA
Mundarija:
KIRISH …………………………………………………….. -bet
I BOB Vengriyaning qayta tug’ilishi…………….… -bet
1.1. Oltin asrlar va tanazzul ....………………………… -bet
1.2. Angevin monarxiyasi.....…………………………… -bet
II BOB Qirol Mattias Xunyadi va Vengriya uyg’onish davri…… -bet
2.1. Imperiyalar halqasi (1526 – 1711).....……………………… -bet
2.2. Tinchlik, urush va bir asrlik tanazzul...…………… -bet
III BOB “Kurs ishi nomi” mavzusini o’qitishda pedagogik texnologiyalardan foydalanish ……………………. -bet
3.1Ta’limning interfaol usullari va ularni amalda qo’llash tartibi
3.2 1Ta’limning interfaol usullari va ularni amalda qo’llash tartibi
XULOSA ……………………………………………………… -bet
GLOSSARIY ……………………………………………………… -bet FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI
Do'stlaringiz bilan baham: |
