Феъл сыз туркуми

Toshkentga bormoqchiman.  

 

Kelasi zamon fe'li nutqda ikki xil ifodalanadi:  

 

a) –moqchi qo'shimchasini qo'shish va tuslash bilan  

 

 

Birlik.         

       

Ko'plik. 

I shaxs  

o'qi–moqchi–man  

 

o'qi–moqchi–miz 

II shaxs   o'qi–moqchi–san  

o'qi–moqchi–siz 

III shaxs  o'qi–moqchi 

 

 

o'qi–moqchi (lar) 

 

b)  Hozirgi  zamon  ravishdoshiga  –digan  qo'shimchasini  qo'shish  va 

tuslash bilan: 

 

 

 

Birlik.         

       

Ko'plik. 

I shaxs  

bor–a–digan–man  

 

bor–a–digan–miz 

II shaxs   bor–a–digan–san 

 

bor–a–digan–siz 

III shaxs  bor–a–digan 

 

 

bor–a–digan (lar) 

 

 

Birlik.         

       

Ko'plik. 

I shaxs  

ishla–y–digan–man 

 

ishla–y–digan–miz 

II shaxs   ishla–y–digan–san 

 

ishla–y–digan–siz 

 

III shaxs  ishla–y–digan 

 

 

ishla–y–digan (lar) 

 

 

Kelasi  zamon  maqchad  fe'li  –moqchi  qo'shimchasi  bilan  yasalganda 

mo'ljal, istak ottenkalari kuchliroq bo'lsa –digan qo'shimchasi bilan yasalganda 

zarurlik, qat'iylik ottenkasi kuchli bo'ladi. Bu kabi ma'nolar harakat nomiga kerak, 

zarur, lozim, darkor so'zlarini biriktirish bilan ham ifodalanishi mumkin. Masalan: 

olishim kerak, o'qishim zarur, borishim darkor kabi.  

 

Kelasi  zamon  fe'li  ba'zan  –jak,  -ajak  qo'shimchasi  bilan  ham  yasaladi. 

Ammo  bu  forma  hozirgi  adabiy  til  uchun  harakterli  emas.  Masalan:  kelajak, 

yozajakman, bo'lajak kabi.  

---

 

15 

 

 

FE'L VA UNING MODAL SHAKLLARI. 

 

 

Fe'ldan anglashilgan ish-harakatning ob'yektiv borliqqa munosabatini, qay 

yo'sinda  (kuchli,  kuchsiz,  davomli,  takrorlanib,  birdan)  bajarilishi  kabi  modal 

munosabatni ifodalovchi formalar fe'lning modal formalari deyiladi.  

 

Modal  ma'nolar  maxsus  qo'shimchalar,  mayl  formalari,  ko'makchi  va 

to'liqsiz fe'llar orqali ifodalanadi.  

 

I. Fe'lning modal forma yasovchi qo'shimchalari ikki xil ma'noga ega:  

 

1)  Fe'l  negiziga  qo'shilib,  negizdan  anglashilgan  harakatning  kuchli  va 

davomli bo'lishini ifodalaydi. Bular:           -kila, -gila, -qila, -la, -ala, -ka, -ga, -

qa, -ra kabilar.  

 

Masalan:  tepkila,  titkila,  yugurgila,  ezg'ila,  qaytala,  cho'zg'ila,  quvla,