Феъл сыз туркуми

II. HOZIRGI ZAMON FE'LI. 

 

---

 

12 

 

Hozirgi  zamon  fe'li  ish-harakatning  nutq  so'zlanib  turgan  paytda 

bajarilayotgan yoki bajarilmayotganligini ifodalaydi. Hozirgi zamon fe'li ma'nosiga 

ko'ra ikki turga bo'linadi:  

 

1. Hozirgi-kelasi zamon fe'li nutq so'zlanib turgan paytda va indan keyin 

sodir  bo'ladigan  harakatni  yoki  doimiy  harakatni  ifodalaydi.  Hozirgi  –  kelasi 

zamon  fe'li  negiziga  –a      (-y)  ravishdosh  yasovchi  qo'shimchasini  qo'shish  va 

tuslash  bilan  ifodalanadi.  Masalan,  yozaman,  yozasan,  yozadi,  o'qiydi, 

o'qiyman, o'qiysan. Men maktabda mehr bilan ilm olaman.  

 

Tuslanishi quyidagicha bo'ladi:  

 

 

Birlik.         

    Ko'plik. 

I shaxs  

bor–a–man  

 

bor–a–miz 

II shaxs   bor–a–san   

bor–a–siz 

III shaxs  bor–a–di   

 

bor–a–di (lar) 

 

 

 

Birlik.         

    Ko'plik. 

I shaxs.   ishla–y–man  

 

ishla–y–miz 

II shaxs.   ishla–y–san 

 

ishla–y–siz 

III shaxs.  ishla–y–di   

ishla–y–di (lar) 

 

Bugun  qarindoshlar  biznikiga  keladi.  Bunda  ish-harakat  nutq  so'zlangan 

paytdan keyin bajariladi. Xalq nima qilmasin, to'g'ri qiladi. Bunda doimiy harakat 

ifodalangan.  

 

2. Hozirgi zamon davom fe'li ish-harakatning nutq so'zlanib turgan paytda 

aniq davom etib turganini ifodalaydi. Bu harakat nutq so'zlanib turgan paytdan 

oldin  boshlangan  bo'lishi,  nutq  bilan  bir  vaqtda  yuz  berishi  mumkin.  Masalan, 

injinerlar mukammal terim mashinasini yaratish uchun qattiq ishlayapti (O.). Erta 

bahor, daraxtlar kurtak chiqarmoqda (J.Sharipov).  

 

Hozirgi zamon davom fe'li quyidagicha ifodalanadi:  

 

a)  Hozirgi-kelasi  zamon  ravishdoshiga  –yap  qo'shimchasini  qo'shish 

bilan:  

 

 

Birlik.         

       

Ko'plik. 

I shaxs  

yoz–a–yap–man   

yoz–a–yap–miz 

II shaxs   yoz–a–yap–san   

yoz–a–yap–siz 

III shaxs  yoz–a–yap–ti 

 

 

yoz–a–yap–ti (lar)