Features of the development of modern science in the pandemic’s era: collection of scientific papers «scientia» with Proceedings of the I international Scientific and Theoretical Conference (Vol. 1)

Қирғизистон
Республикаси энг коррупциялашган давлат органларидан бири ҳисобланади
2
. Мамлакатда 
божхона органларининг коррупциялашганлик даражаси юқорилиги сабабли товарлар 
контрабандаси ҳажми юқори ҳисобланади. Қирғизистон молиявий коррупционерлари 
ўзларининг асосий даромад манбаи сифатида божхона хизматини кўришади. Шу сабабли, 
коррупция натижасида Қирғизистон Республикаси афғон наркотикларини Қозоғистон 
орқали Россияга ва кейинчалик Европа давлатларига олиб ўтилишидаги “шимолий 
маршрут”га айланиб қолган. 
Бундан ташқари, Қирғизистонда ЕОИИга аъзоликдан фойдаланган ҳолда Хитой ва 
Туркия товарларини Иттифоқ ҳудудига божсиз реэкспорт қилиш каби контрабанда 
ривожланган бўлиб, ушбу ҳолат аъзо давлатлар раҳбарлари орасида кўплаб музокараларга 
сабаб бўлган. Шу сабабли, 2017 йил октябрь ойида Қозоғистон Республикаси қирғиз 
ҳукуматидан “кулранг” контрабандани йўқ қилишни талаб қилган ҳолда ўз чегараларини 
ёпган. Лекин, ҳукумат вакилларининг ўзлари товарлар контрабандасидан манфаатдор 
бўлганлиги сабабли бу иллатга қарши курашиш самара бермай келмоқда. 
Интернет маълумотларига кўра, Хитой давлатидан 2001-2017 йилларда 
Қирғизистонга умумий қиймати 61,7 миллиард долларлик товарлар экспорт қилинган
3
. 
Лекин, Қирғизистонда ушбу товарлар импорти ҳажми 11,6 миллиард доллар эканлиги қайд 
этилган. Кейинчалик 2020 йилда давлат бошқарувида ҳукумат алмашганидан сўнг, 
божхона органларида асосий контрабанда ва коррупцияни бошқариб келган Қирғизистон 
божхона хизмати бошлиғи ўринбосари Р.Матраимов (2013-2015 йилларда Хитой ва 
Қозоғистон ўртасидаги божхона пости бошлиғи бўлган) бошчилигидаги клан туфайли 
давлат бюджетига ундирилмай қолган божхона тўловлари миқдори 10 миллиард АҚШ 
долларини ташкил этган. Солиштириш учун шуниси эътиборлики, Қирғизистоннинг ташқи 
давлат қарзи миқдори 4,5 миллиард АҚШ долларидан ортмайди
4
. 
Хитой товарларининг контрабандаси ёки улар қийматининг пасайтириб 
расмийлаштирилишидан ЕОИИ давлатлари кўраётган умумий зарар миқдори йилига 1,5 
миллиард АҚШ долларини ташкил этади
5
. 
Қирғизистон ЕОИИга аъзо мамлакат сифатида 2017 йил 30 декабрда ЕОИИ Божхона 
кодексини қабул қилиш бўйича Қонун қабул қилинган. Ушбу кодексга кўра, божхона 
тартиботлари автоматлаштирилиб, божхона ходими билан тадбиркорлар ўртасида ўзаро 
алоқалар коррупцияга стимул яратилишини олдини олиш мақсадида минималлаштириш 
мақсад қилинган. 
Шунингдек, таҳлиллар шуни кўрсатмоқдаки, божхона органларидаги коррупцияга 
қарши курашишни мураккаблаштирувчи асосий сабаблардан бири ҳуқуқни муҳофаза 
қилувчи органлар ва вазирликлар билан ҳамкорликни самарали йўлга қўйилмаганлиги 
ҳисобланади. 
Қирғизистон божхона хизматидаги коррупция ҳолатлари доимий равишда 
жамоатчилик эътирозларига сабаб бўлади. Хусусан, 2017 йил янги йил кунини 200 нафар 
1
https://online.zakon.kz/Document/?doc_id=37730530&pos=4;-98#pos=4;-98 
2
Osmonaliev K.M.Novaya antikorruptsionnaya politika [New anti-corruption policy] Bishkek, Yurinfo Publ., 
2015.87 p. 
3
Контрабанда в Киргизии: почему элита так остро реагирует на претензии ЕАЭС Подробности: 
https://regnum.ru/news/economy/2523590.html  
4
Госдолг Кыргызстана превысил 300 миллиардов сомов 
https://kaktus.media/doc/378402_gosdolg_kyrgyzstana_prevysil_300_milliardov_somov.html 
5
http://stanradar.com/news/full/31823-kitajskaja-kontrabanda-v-kazahstane-i-kyrgyzstane-2018-itogi-borby-daleki-
ot-ideala.html 

---

Features of the development of modern science in the pandemic’s era | Volume 1
.
116
божхона ходими томонидан қимматбаҳо курортда байрам қилиб кутиб олинганлиги 
ижтимоий тармоқларда кенг муҳокамаларга сабаб бўлган
1
.