Fazaviz fazo tushunchasi

Elektrolit eritmalarning tuzulishi.Arrenius nazariyasi Elektrolitlar (elektro... va yun. 1u1o8 — eruvchan, parchalanuvchan) — elektr tokini oʻtkazuvchi ionlarning maʼlum konsentratsiyasi qatnashadigan kimyoviy moddalar yoxud sistema; tor maʼnoda — elektrolitik dissotsiatsiya natijasida hosil boʻladigan ionlar bilan elektr toki oʻtkazadigan eritmalar. Elektrolitik dissotsiatsiya darajasi (a)ga koʻra kuchli E. (a birga yaqin) va kuchsiz E. (a 0 ga yaqin) farqlanadi. Eritmada 1 ta molekulani dissotsiatsiyalaydigan ionlar soniga qarab E. binar (2 ta ion), ternar (3), kvarternar (4), simmetrik va assimmetrik xillarga boʻlinadi. E. fan va texnikada keng qoʻllanadi. Tirik organizmlarning barcha suyuq sistemalarida E. boʻladi. E. koʻpgina kimyoviy sintezlar va elektrokimyoviy ishlab chiqarish jarayonlarida muhim ahamiyatga ega. Elektrolit eritmalar deb suyuqlanmasi yoki suvdagi eritmasi elektr to'kini otkazsa elektrolitlar hisoblanadi Elektrolitlar suvdagi eritmalarining o‘ziga xos xususiyatlarini tushuntirish uchun shved olimi S. Arrenius 1887- yilda elektrolitik dissotsilanish nazariyasini taklif etdi.Keyinchalik bu nazariyani atomlarning tuziiishi va kimyoviy bog'lanish haqidagi ta’limot asosida ko‘pgina olimlar rivojlantirdilar. Bu nazariyaning hozirgi mazmunini quyidagi uchta qoidadan iborat, deyish mumkin: 1. Elektrolitlar suvda eriganda musbat va manfiy ionlarga ajraladi (dissotsilanadi). 2. Elektr toki ta’sirida ionlar bir yo‘naIishda barakatlanadi: musbat zaryadlangan ionlar katodga, manfiy zaryadlanganlari — anodga tomon harakatlanadi. Shu sababli musbat zaryadlangan ionlar kationlar, manfiy zaryadlanganlari — anionlar deyiladi. Ionlarning bir yo'nalishda harakat qilishiga sabab ularning qarama-qarshi elektrodlar tomonidan tortilishidir.

Elektrod potensiallarini hosil bo‘lishi. Agar biror metal, shisha singari moddalar suvga yoki tarkibida shu metal ioni bo‘lgan eritmaga, yoxud boshqa biror elektrolit eritmasiga tushurilsa, bu moddalar bilan suyuqlik chegarasida potensiallari ayirmasi elektrod potensiali hosil bo‘ladi.Elektrod potensiali hosil bo‘lishini L.V. Pisarjevskiy quyidagicha tushuntiradi. Biror metal suyuqlikka tushirilganda bu metal metal ioni (Mz) va elektronlarga (ze) dissotsilanadi.Bu jarayon endotermik bo‘lib, ionlarning gidratlanish vaqtida chiqadigan issiqlik hisobiga boradi.Agarda metal ionning metall plastinkadagi kimyoviy potensiali uning eritmadagi potensialidan katta bo‘lsa, metal plastinkadan metal ionlarining bir qismi eritmaga o‘tadi. Natijada metall plastinka manfiy zaryadlanadi (chizmadan ko‘rish mumkin) va manfiy zaryadlangan metall eritmadagi musbat zaryadlangan ionlarni – kationlarni o‘ziga tortadi. Natijada metall bilan eritma chegarasida qo‘sh elektr qavat hosil bo‘ladi.Agar ionning metalldagi potensiali eritmadagi potensialidan kichik bo‘lsa, metal ion metal plastinkaga o‘tadi va metal musbat zaryadlanadi.YUqoridagi hodisalar natijasida metal va eritma chegarasida potensiallar ayirmasi hosil bo‘ladi.Demak potensiallar ayirmasi hosil bo‘lishining asosiy sharti-qo‘sh elektr qavat hosil bo‘lishidir.SHundan qilib, elektrod potensial elektrod-eritma chegarasida ionlar almashinish natijasida hosil bo‘ladi. Bu potensial metalning muvozanat potensiali deb ham ataladi.SHuni ham bu erda taqidlash kerak-ki, ionlarning eritma va metaldagi kimyoviy potensiallari baravarlashganda muvozanat qaror topadi.Hosil bo‘lgan potensial eritmaning konsentratsiyasiga bog‘likdir. Buni bog‘liqlikni Nernst ochgani uchun uning nomi bilan ataladi.3. Dissotsilanish — qaytar jarayon: molekulalarning ionlarga ajralishi (dissotsilanishi) bilan bir vaqtda ionlarning birikish jarayoni (assotsilanish) ham sodir bo‘ladi.