Favqulodda vaziyatlarni bartaraf qilish hamda tizimni takomillashtirish

Ohangaron suv omborining asosiy parametrlari
To‘liq xajmi 
Loyiha bo‘yicha 
260 mln.m
3
2021 yil bo‘yicha 
194,98 mln.m
3
Foydali xajmi 
Loyiha bo‘yicha 
185 mln.m
3
2021 yil bo‘yicha 
179,5 mln.m
3
O‘lik xajm 
Loyiha bo‘yicha 
13 mln.m
3
2021 yil bo‘yicha 
9,5 mln.m
3
Maksimal dimlangan sathi 
MDS (MPU) 
1080,5 m 
Normal dimlangan sathi 
NDS (NPU) 
1070,5 m 
O‘lik xajm sathi 
O‘XS (UMO) 
1010,0 m 
NDSdagi maydon yuzasi 
Loyiha bo‘yicha 
8.2 km
2
2021 yil bo‘yicha 
5,35 km
2
O‘XSdagi maydon yuzasi 
0,96 km
2
NDSdagi sayozlik 
maydoni 
0,2 km
2
Uzunligi 
6 km 
Kengligi 
1,1 km 
Dala kuzatuvlari natijalari bo‘yicha Ohangaron suvomboridan foydalanishda 
inshootlarning xavfsiz va ishonchli ishlashi bo‘yicha choratadbirlar ishlab chiqish.
Dala tadqiqotlarida geodezik o‘lchov asboblaridan foydalangan holda 
inshootlarning texnik ko‘rsatgichlari loyihaviy ko‘rsatgichlari bilan taqqoslanib 
tavsiyalar ishlab chiqilgan hamda statistik ishlov berish usullaridan foydalanilgan.
Olib borilgan kuzatuvlar natijasi shuni ko‘rsatdiki, Hajmi 20,0 million m
3
, 
uzunligi 370-690 m va kengligi 1600 m bo‘lgan Yuqori-Turk ko‘chkisi, 
Ohangaron suv ombori to‘g‘on zonasining chap qirg‘og‘ida joylashgan. Blokli 
ko‘chkining siljishi 1972 yilgi suv ombori qurilishidan 18 yil oldin, 1954 yilda 
shakllangan. Bugungi kunda, ya’ni 2020 yilda uning tashkil topganiga 66 yil 
bo‘lib, uning Ohangaron suv omborining ta’sir zonasida bo‘lganiga 48 yil to‘ldi. 
Blokli ko‘chkining siljishi 1954 yilda Ohangaron daryosining chap qirg‘og‘ida 
0,65 km2 maydon kattaligida, suv ombori qurilishidan oldin hosil bo‘lgan. 1958 va 
1964 yillarda ko‘chkida qayta faollashuv qayd etilgan va yangi siljishlar esa sersuv 
bo‘lgan 1969, 1979, 1991 va 2009 yillarda qayd etilgan. Yiliga 2-4 martalik 
chastotali ko‘chkilarning rivojlanish dinamikasini geodezik kuzatuv ishlari
1972 yilda boshlangan. 2018 yil 18 noyabr holatiga ko‘ra 126 ta davriy kuzatuvlar 

---

164 
o‘tkazilgan. O‘tgan 46 yil davomida turli zonalardagi ko‘chkilar gorizontal 
ravishda 15 m dan 51 m gacha surilib, vertikal ravishda 3,0 m dan 17,7 m gacha 
cho‘kkan. Blok turidagi ko‘chkilar sersuv yillarda maksimal tezlikda 
harakatlanuvchi pulsatsiyalanuvchi xarakterga ega doimiy harakat bilan 
tavsiflanadi. 
XULOSA 
Xulosa qilib aytganda, yuqorida qayd qilingan chora-tadbirlarini ya’ni mavjud 
loyqa cho‘kindilarini tozalash ishlari bo‘yicha reja ishlab chiqish va uni amalga 
oshirish; ekspluatatsiya qilinayotgan gidrotexnika inshootlarida nazorat-o‘lchash 
asboblarining belgilangan tartibda soz holatda bo‘lishini ta’minlash; inshootlarning 
texnik holatini kuzatish bo‘yicha muxandis o‘z vazifalaridan kelib chiqib, nazorat-
o‘lchash asboblarini sozlash bo‘yicha talablar taqdim etishni tezlashtirish;nazorat-
o‘lchash asboblar tizimini yangilash va avtomatlashtirish; nazorat-o‘lchash 
asboblari va avtomatik boshqaruv tizimi ishonchliligini ta’minlash o‘z vaqtida va 
samarali o‘tkazilsa, Ohangaron suv omboridagi inshootlarning xavfsiz va ishonchli 
ishlashi ta’minlanadi va uning xizmat muddatini uzayishiga erishiladi.
Uzoq muddatli texnogen ta’sirga ega bo‘lgan rivojlanish mexanizmining 
aniqlangan qonuniyati ko‘proq suv omboridagi uzoq (2-3 oy) suv sathining 
o‘zgarmasligi bilan bog‘liq bo‘lib, bu ko‘chkining butun massasini bir vaqtning 
o‘zida harakatlanishiga olib kelmaydi, lekin tez-tez mahalliy siljishlar yoki 
harakatlarning davriylik tabiati bilan tavsiflanadi. Gidrotexnik inshootlardan 
foydalanishda shunga o‘xshash ko‘chkilarni o‘rganishda, belgilangan suv ombori 
ta’sirida ko‘chkini uzoq muddatli rivojlanishi mexanizmidan foydalanish tavsiya 
etiladi.