Favqulodda vaziyatlarni bartaraf qilish hamda tizimni takomillashtirish

ФОСГЕНДАН ЗАҲАРЛАНИШ.
Белгилари: ўпка капиллярларининг зарарлаши оқибатида яллиғланиш 
жараёни билан характерланади. Қоннинг ивиб қолиши, оқибатда кислород 
танқислиги, 
Юқори нафас олиш органларига ачиштирувчи таъсири унча 
катта эмас.
Кичик ва ўртача концентрацияларида нафас олишнинг 
қийинлашиши, кўздан ёш оқиши, йўтал, кўнгил айнишини. Юқорироқ 
концентрацияларида қусиш, кўкрак қафасида оғриқ, нафас сиқиши. Кейин бу 
ҳолатлар тезда сусайиб ўтиб кетади. Гўёки инсон ўзини тузалиб кетгандек 
ҳис қилади. Бу ҳолат 1-23 соат ичида содир бўлиши мумкин. Шундан сўнг 
касаллик очиқ кўринишга ўтади
. 
Биринчи ёрдам:
жабрланувчига газниқоб кийдириб, зарарланган 
ҳудуддан олиб чиқиш, ўзларини қандай хис қилишларидан қатъий назар 
зудлик 
билан 
шифохонага 
етказиш. 
Жабрланувчини 
ювинтириб, 
кийимларини алмаштириш, кислородга бўлган талабни камайтириш 
мақсадида чалқанча ётқизиб совқотишининг олдини олиш, иложи борича 
эртароқ кислород билан нафас олдириш, нафас олиш органлари ачишгудек 
бўлса, ичимлик содаси солинган сув буғига тутиш, ичимлик содаси қўшилган 
қайноқ сут бериш. 
Кучли таъсир этувчи заҳарли моддалар билан заҳарланганларга 
биринчи ёрдам кўрсатишнинг умумий қоидалари. 
Жабрланувчига газниқоб кийдириш. 

---

241 
Жабрланувчини заҳарли моддадан тозалаш. 
Жабрланувчини заҳарли ҳудуддан олиб чиқиш. 
Заҳарли моддани нейтраллаш чораларини кўриш. 
Жабрланувчини яна бир бор заҳарли моддалардан тозалаш чораларини 
кўриш. 
Жабрланувчини ҳаракатлантирмаслик. 
Жабрланувчини тинчлантириш, руҳини кўтариш. 
Жабрланувчини иссиқ сақлаш. 
Қутқарувчиларнинг заҳарланган ҳудудда биринчи ёрдам кўрсатиш 
бўйича ҳаракатлари. 
Зарур ҳимоя чораларини кўриш (заҳарланган ҳудудга ҳимоя 
воситаларисиз ҳамда қўшимча ҳимоя воситаларисиз кирмаслик) 
Заҳарли ҳудудда ишлаш вақти чегараланганлигини ҳисобга олиш (ҳаво 
ҳарорати 30
о
дан юқори бўлганда изоляцияловчи кийимда 15-20 дақиқа 
давомида ишлаш толиқтиради, ҳаво ҳарорати 25-25
о
бўлганда ярим соатдан 
ортиқ, ҳаво ҳарорати 15-25
о
бўлганда бемалол икки соат давомида бемалол 
ишлаш мумкин) 
Заҳарланиш ҳудудида ишлаганда техника хавфсизлиги қоидалаига тўлиқ 
амал қилиш (газниқобни жипс кийиш, газниқобни ечиш тартиби, 
кийимларнинг тугмаларини, ечиш, сув ичиш) 
Заҳарли ҳудудга заҳарга қарши махсус воситалар билан кириш (сода, 
новшадил спирти, уксус, кислотаси, лимон кислотаси, сув) 
Жабрланувчига газниқоб кийдиришдан олдин унинг юзини заҳарли 
моддалардан тозалаш 
Жабрланувчига биринчи ёрдамни имкон даражасида тез кўрсатиш ва тез 
эвакуация қилиш 
Мураккаб жабрланишларда (яраланиш ёки куйиш ва заҳарланиш) 
биринчи ёрдамни аввал заҳарланишга қаратиш (аввал жабрланувчининг юзи 
ва оғзи заҳарли моддадан тозаланиб газниқоб кийдирилади, кейин жароҳат 
боғланади) 
Биринчи тиббий ёрдам аввал болалар ва ҳомиладор аёлларга, кейин 
жароҳати оғир жабрланувчиларга кўрсатилади. 
Заҳарли ҳудудда қўшимча воситалардан (қўл остидаги воситалардан) 
фойдаланилмайди. 
Жабрланганлар заҳарли ҳудуддан шамолга тескари йўналишда олиб 
чиқилади. 
Биринчи ёрдам заҳарли модда турига қараб амалга оширилади. Бунинг 
учун модданинг кислота ёки ишқорлар тоифасига мансублини аниқлаш 
лозим. 

---

242 
Ўткир заҳарланишда аввало заҳарнинг организмга тушишини чеклаш ва 
организмга тушган заҳарни чиқариб ташлаш чораларини кўриш лозим. 
Нафас йўллари заҳарланганда жабрланувчига газниқоб кийдириш ва 
зарарланган ҳудуддан олиб чиқиш керак. Газниқобни ечгач, кўзларни сув 
билан ювиш, ҳалқумни чайиш керак. Заҳар терига тушганда терини совунлаб 
ювиш керак. Заҳар кўзга тушганда 10-15 дақиқа давомида кўзларни ювиш 
лозим. Заҳар ичга кетганида ошқозонни ювиш зарур.