Фарпи итж, нтж ферПИ, 2021, T. 25, №3

Ikki qatlamli himoya. Bu usulning mohiyati shundan iboratki himoya sifatida ikki hil gaz, ichki qatlamdan argon Ar, himoyani yaxshilash va yoy siqilishini kamaytirish uchun, tashqi qatlamdan karbonat angidrid СО₂ gazi yuboriladi. Bunday usulda payvand vannasini himoya qilish yoyning turg`un yonishini taminlab erigan metal sochramalarini kamaytiradi.
Aktivlashtirilgan va kukunli simlardan foydalanish. Bu usulning moxiyati shundan iboratki, payvandlash simi orqali payvand yoyining fizik issiqlik xususiyatlariga ta’sir qiluvchi kimyoviy elementlar payvandlash jarayoniga kiritiladi.
Turli rusumdagi legirlangan payvandlash simlari bilan payvandlashda elektrod metalini vannaga o`tish xususiyatiga katta ta’sirga ega bo`lgan kimyoviy element kremniy Si hisoblanadi. Boshqa elementlar alyuminiy Al, titan Ti, molibden Mo, marganets Mr, xrom Cr, Nikel Ni lar erigan metal sirt tarangligiga o`z hususiyatidan kelib chiqib ta’sir ko`rsatadi.
Payvandlash simi yuzalariga yupqa qatlamda isqoriy tuzlar va ishqoriy yer metallari (seziy tuzi+ kaliy tuzi, seziy tuzi+ natriy tuzi, karbonatangidrid kaliy aralashmasi, shuningdek boshqa elementlar oksidlari Fe<sub>2</sub>O<sub>4</sub>, CeO<sub>2</sub>) dan qoplamalar qoplanganda, payvandlashning texnologik imkoniyatlari kengayadi, yoyning yonishi turg`unlashadi va metal sochrashlari kamayadi. Payvandlash yoyidaa oson ionlashadigan ishqoriy yer elementlarining bo`lishi yoy ustuni diametrini qisqartiradi, aktiv dog`lar (anod va katod) maydonini kengaytiradi. Elektromagnit kuchlar esa elektrod metali tomchilarini uzilishini osonlashtiradi. Elektrod simi tarkibiga K₂CO₃ 10%, Na₂CO₃ 10%, CaF₃ 5% (qolgani Ti₂O titan ikki oksidi) dan iborat shixta kiritilganda yoyning turg`un yonishiga va elektrod metalining ko`chib o`tishiga ijobiy ta’sirlar sezilarli bo`ladi. Titan tarkibli aktivlashtiruvchi komponentlar qo`shilganda metal sochramalari 50% gacha qisqarishi mumkin.
Aktivlashgan qoplamalarning kiritilishidagi asosiy kamchilik ularning yuzadan to`kilib ketishi hisoblanadi. Bu muamoni payvandlash jarayonida maxsus moslama yordamida gorelkaga o`rnatilgan moslama bilan qoplama surtish orqali yoki payvandlanadigan qirralarga shu tarkibli qoplamani payvandlashdan oldin surtish orqali bartaraf qilsa bo`ladi.
Elektrod simlarini yuzasini kislorod bilan to`yintirib tayorlash texnologiyasi mavjud bo`lib, bunda yoy yonishi turg`unlashadi, sirt taranglik kuchini kamayishi hisobiga sochrashlar 3% gacha kamayadi.
Atmosfera hovosidan zanglashni oldini olish uchun sim yuzasi qora xrom Cr bilan qoplanadi. Bu qoplama nafaqat elektrodni zanglashdan saqlaydi, balki sochrashlarni kamaytirib, elektrod metali sarfini kamaytiradi.
Kukunli similar payvand buyumlarini tayyorlashda texnologik xususiyatlari yaxshiligi tufayli keng qo`llaniladi. Payvandlashning bu texnikasi xorijiy mamlakatlarda ayniqsa koreyada keng tarqalib rivojlanib bormoqda. Sim kukunlariga qo`shilayotgan turli komponent tarkiblari, payvandlash zonasiga kirib, payvand yoyini yonishini turg`unlashtiradi, chok shaklini yaxshilaydi, kuyish va sochrashlar tufayli yo`qotishlarini kamaytiradi, turli tarkiblarda tizimli legirlashlar imkoniyatini beradi.
Rejim tanlash. Payvandlash jarayonining turg`un kechishi, chok shakllanishining sifati va sochrashlarning kam bo`lishi to`g`ri tanlangan payvandlash rejimiga ham bog`liq. To`g`ri tanlangan rejimda, qachonki payvandlash simining uzatish tezligi uning erish tezligiga teng bo`lsa sochrashlar 6-10% dan ortmaydi. Har bir elektrod diametri uchun tok kuchining belgilangan kritik miqdorlari mavjudki u miqdorlarda sochrashlar ikki barobarga ortib ketadi. Bu rejimlardan foydalanish samarasiz.
Ishlab chiqarishda ish unumdorligini oshirishga harakat qilinadi. Bu esa tok kuchini oshirish bilan bog`liq. Natijada sochrashlar me’yordan ortib ketadi.